Napoleon (2023)
Bij een groot regisseur als Ridley – Alien, Blade Runner, Gladiator, The Martian – Scott weet je, dat als de actiescènes en vertelling wat afgevlakt aanvoelen, hij dus niet dát verhaal primair wil vertellen. Dus dat Napoleon een beetje als een samenvattende brugklas-geschiedenisles aanvoelt, dat móet dan toch wel de bedoeling zijn. Waarmee de focus komt op iets dat ik ook al bij Oppenheimer zag (en misschien dat Barbie hier thematisch ook wel bij ‘past’): de wereldgeschiedenis is nogal bepaald door de gruwelijke onzekerheid (en/of gekwetste egootjes) van mannen die in diezelfde geschiedenis als ‘groot’ bekend staan. Zeker omdat je van de maker van The Last Duel ook niet (meer) zo’n eendimensionale Joséphine (Vanessa Kirby) verwacht. Het kan namelijk toch niet zo ‘makkelijk’ zijn dat Napoleon wat sufjes aanvoelde doordat Scott heel graag de volledige (militaire) geschiedenis van Napoleon (Joaquin Phoenix) wilde behandelen, en dat het daarom wat afgeraffeld aanvoelt..?
Het verhaal
Tijdens de Franse Revolutie ziet een jonge Napoleon hoe in 1793 Marie-Antoinette (Catherine – House of Gucci – Walker) wordt onthoofd, en vooral: hoe het Franse publiek daarop reageert. Even later wordt de ambitieuze, jonge officier door één van de leiders van de revolutie (Tahar – Un prophète, The Mauritanian – Rahim) ingelicht over de situatie in Toulon (de havenstad is in handen gekomen van de Engelsen), en dan laat ‘Napo’ voor het eerst zien over strategische inzichten te beschikken. Waarna hij met z’n neus stevig in de lucht bij een formeel gala rondloopt, als succesvol militair strateeg. Dat is ook waar hij de weduwe Joséphine de Beauharnais spot, die niet veel eerder uit de gevangenis is bevrijd, waar ze als voormalig aristocrate opgesloten zat.
Napoleon toont vrij snel de reden waarom er een informele term in de psychologie naar hem vernoemd zal worden later, want zijn grote onzekerheid maakt die relatie vanaf het begin ‘ongezond’ (om even een eufemisme te gebruiken). Mogelijk is dit oordeel beïnvloed door mijn 21e eeuwse (feministischere) blik, maar de essentie van Napoleon zit volgens mij wel hier ergens verstopt. Scott laat zijn Napoleon namelijk letterlijk pochen over hoe zelfverzekerd hij is, in een scène waarin je ziet dat hij juist 180% het tegenovergestelde toont van wat hij zegt.
Waardoor hij dus ook deserteert van de Slag om de Piramides omdat hij hoort over vermeend overspel van Joséphine. Daarnaast lijkt die hele helse Russische winter, waarin hij 90% (?) van z’n troepen verloor, slechts een zijnoot in de brieven aan z’n Joséphine (het ‘bronmateriaal’ van de film?), want ook die episode (die ik dus schijnbaar best goed herinnerd had uit m’n middelbareschoolgeschiedenislessen) wordt eigenlijk maar wat terloops getoond. Maar z’n nederlaag is wel de reden voor z’n (eerste) verbanning, die hij eenzijdig zelf afbreekt als blijkt dat Joséphine – waar hij inmiddels als keizer van is gescheiden, om de pijnlijke reden dat ze onvruchtbaar blijkt – ernstig ziek is. En dan moet hij dus nog richting Waterloo, waar hij opzichtig inspiratieloos toont hoe het kon gebeuren dat er nóg een uitspraak naar hem vernoemd is.
Twee ‘heren’ dienend..?
Het lijkt een beetje, alsof Scott ‘last’ had van eenzelfde euvel, als dat het hoofdkarakter in z’n film heeft: waaraan moest hij loyaal zijn? Waar Napoleon voor de bühne alles voor volk en vaderland leek te doen, maar het eigenlijk deed om z’n eigen onzekerheid te onderdrukken, om daarmee Joséphine ‘waard’ te zijn, daar lijkt Scott dus een beetje te blijven hangen tussen het tonen van Napoleons gehele geschiedenis en zijn daadwerkelijke drijfveren. Waarin eigenlijk beide kanten net niet bevredigend genoeg voor mij waren. Als in: de zes (!) veldslagen worden redelijk ‘climaxloos’ getoond (waardoor ik direct dacht: het echte verhaal van deze film gaat dus niet dáárover), maar de toxische relatie met Joséphine (als gevolg van Napo’s mega-onzekerheid, die zich uit in behoorlijk enge aanhankelijkheid) lijkt in mijn hoofd nu ook groter/belangrijker te worden, dan hoe het in de film wordt getoond.
Waarbij Scott dus – in mijn bescheiden ogen – mogelijk in dezelfde tragiek vervalt als zijn hoofdkarakter in de film. Nu zou dit nog een opmerkelijke zelfbewuste extra laag kúnnen zijn, maar zó ingewikkeld lijkt Scott het nu ook weer niet te hebben willen maken. En wie weet ben ik nu wel teveel aan het ‘zoeken’; de reactie van iemand naast me in de zaal was een stuk directer: die viel gewoon in slaap tijdens de film…
Cast & crew
Terwijl Phoenix z’n rol natuurlijk weer geweldig speelt. Jammer voor hem dat Cillian Murphy (Oppenheimer) en vooral Bradley Cooper (Maestro) dit jaar ook ‘meedoen’, anders had Phoenix z’n tweede Oscar (na z’n fantastische rol in en als Joker) alvast kunnen reserveren. Hoe hij de onzekere gelaagdheid van één van Europa’s belangrijkste militaire strategen van de afgelopen 500 jaar weet neer te zetten, dat kunnen er niet veel. Hij speelt hier zo goed, dat ik me – ondanks m’n behoorlijk grote fantasie – ook echt niet kan voorstellen wie ook maar in de buurt zou kunnen komen in deze rol. Kirby kende ik eigenlijk alleen van de Mission: Impossible-franchise, waarin ze wat ‘feller’ speelde. Eigenlijk een felheid die hier ook zeer goed bij haar rol hád gepast, maar ja: de focus ligt ogenschijnlijk niet op haar karakter, dus zo ‘diep’ hoeft ze hier niet te gaan (raar genoeg ja). Hetzelfde geldt voor Rahim, wiens rol ook niet echt opvalt. Eigenlijk de enige die me wél opviel, al was dat vanwege het mega-arrogant neerzetten van z’n karakter, was Rupert Everett in de rol van de Duke of Wellington (die Napoleon zou verslaan in Waterloo).
Ja, en nu ik wederom zo’n geschiedenisfeitje noem (ik houd bij zo’n bekend verhaal op dit vlak geen rekening met al dan niet spoilen), herinner ik me weer één van m’n eerste gedachtes na afloop van de film: “Qua geschiedenis heeft de film me niets meer geleerd; eigenlijk voelt het wel alsof ik méér weet dan wat er getoond wordt; zó goed lette ik echt niet op bij geschiedenisles vroeger hoor.” En dat vertaalde ik weer naar hoe deze film de ideale ‘instap’ kan zijn voor geschiedenisleraren; lekker met de klas naar de bioscoop voor een eerste inkijkje in Napoleons leven en carrière, en daarna dan de diepte induiken per specifiek onderwerp. En ook al verklaarde Scott vooraf dus het volgende: “Napoleon came out of nowhere to rule everything — but all the while he was waging a romantic war with his adulterous wife Joséphine. He conquered the world to try to win her love, and when he couldn’t, he conquered it to destroy her, and destroyed himself in the process.“, en daarin zit natuurlijk mega-drama gevangen. Daarom is het mogelijk wel wat teleurstellend, dat ik dit – mede door David (The Man in the High Castle (tv), All the Money in the World, The Day the Earth Stood Still en The Last Castle) Scarpa’s script – tijdens de film eigenlijk nooit écht gevoeld heb.
Final credits
Ja, dat ik nu na afloop wel degelijk zie hoe dit soort zaken wel aangehaald wordt, en dat ik er zelf mogelijk ook nog wel wat op kan projecteren (misschien zie ik eerdergenoemde link met Oppenheimer en Barbie wel omdat ík bezig ben met dit thema?), dat doet weinig af aan mijn beleving gisteravond. Ik dacht nog even: zou ik deze wél in IMAX gekeken moeten hebben, zodat het wél meer als climax aanvoelde allemaal, maar ik zag voorafgaand aan de film ook “Apple Original” (o.i.d.) verschijnen, dus primair is deze film voor een nog wat kleiner scherm (jouw tv) gemaakt. En daar zal de film dus nog minder ‘groots’ overkomen. Iets dat ik dus al miste in de bioscoop…
Ik vind het ook best jammer dat ie tegenviel. Terwijl ik vooraf bewust alle trailers gemeden heb, en dus zo ‘verwachtingloos’ mogelijk de zaal instapte. En hoe ‘erg’ vinden Fransen het, dat hoe hoger de functionaris in de film, des te Britser diens accent werd..?