Ferrari (2023)
Mogelijk doordat Ferrari’s hoofdkarakter zeer bewust een emotionele afstand in stand hield, lijkt het overgrote deel van de karakters in de film ook wat inwisselbaar, waardoor mijn betrokkenheid bij deze nieuwe Michael – Collateral, Heat – Mann-film verrassend laag bleef. Dus zoals het hoofdkarakter zelfbewust z’n emoties weg moest drukken om überhaupt in die harde business te kunnen werken, voelt de film ook een beetje ontdaan van die emotie. Of althans: Mann heeft er niet voor gekozen het drama (over)duidelijk te zetten; alsof hij de stoere kerel is die Enzo uitstraalt, alsof hij een film rondom die archetypische man heeft gemaakt: emotieloos met een duidelijk doel. Waarbij hij onderweg ook nog moeten dealen met de last van een te zelfverzekerde vrouw..?
Of ben en ik nu te cynisch? Ferrari is namelijk geen racefilm (een paar shots waren zelfs zo slecht, dat ik me afvroeg of wij een nog niet volledig afgeronde versie zagen!), maar ook geen diep-meeslepend relatiedrama. En daardoor viel ie voor mij overal een beetje ’tussen’. Ik was wel lichtelijk onder de indruk van hoe wordt getoond dat eerlijk je fouten toegeven er ook voor zorgt dat je niet in pijn hoeft te blijven hangen. Maar eerlijk is eerlijk: ik denk dat ik er zelf op projecteerde, omdat ik minuten ervoor privé iets vergelijkbaars meemaakte (zij het exact omgekeerd)…
Het verhaal
In een korte intro-flashback zien we de racehistorie van een jonge Enzo Ferrari (Adam – House of Gucci, Paterson, Marriage Story – Driver). Hierna springen we door naar de zomer van 1957: Enzo is inmiddels de grote, charismatische baas van het automerk dat zijn achternaam draagt. Hij is getrouwd met de pittige Laura (Penélope – Vicky Cristina Barcelona, Abre los ojos – Cruz), maar die relatie leek al verloren voordat ze ongeveer een jaar eerder hun enige zoon verloren. Enzo heeft namelijk een buitenechtelijke relatie met Lina Lardi (Shailene – The Descendants, Divergent – Woodley), waarmee hij een schattig zoontje heeft. Met andere woorden: wat ie bij z’n eigen vrouw verloor, heeft ie in het geheim nog wel bij z’n tweede vrouw.
Maar het gaat behoorlijk slecht met Enzo’s autobedrijf. En om één of andere oorlogsreden staat het bedrijf echter op naam van Laura Ferrari, waardoor Enzo niet zo makkelijk in gesprek gaat met eventuele investeerders. Waardoor de kans dus vrij groot is dat Ferrari ten onder zal gaan. De enige ‘redding’ lijkt het winnen van de jaarlijkse Mille Miglia. Dit is inmiddels meer een parade-rally voor klassieke auto’s dan een race, volgens mij, maar in 1957 was het misschien wel de meest prestigieuze race van het jaar. Zeker voor sportautomerken als Ferrari, maar ook voor een concurrent als Maserati. Het is duidelijk dat een overwinning in die duizendmijlsrace noodzakelijk is. Dus het is er Enzo alles aan gelegen om met onderstaande team die race te winnen.
In de achtergrond speelt echter ook nog altijd Enzo’s nalatenschapskwestie. Kan zijn naam enkel overleven als hij z’n buitenechtelijke zoontje erkent, alhoewel dat erkennen er ook voor kan zorgen dat z’n vrouw zich tegen hem keert en het hele bedrijf meeneemt..?
Traag over de finishlijn..?
Maar was het dan wel een racefilm? Nee, natuurlijk niet alleen. Het is wel Michael – The Last of the Mohicans, The Insider – Mann die een scenario van Troy – Kelly’s Heroes (tv), The Italian Job, Edge of Darkness – Kennedy Martin (gebaseerd op boek van Brock – The Cannonball Run, Smokey and the Bandit II – Yates) naar het witte doek bracht. Al overleed Kennedy Martin al bijna vijftien jaar geleden: zo lang zit dit project dus al in de productiepijplijn. Wat overigens geen enkel smoesje kan en mag zijn voor die twee/drie opvallend slechte, bijna slapstickachtige crashscènes in de film. Je kunt hier nog net niet de gezichten van de body-double-crash-test-dummies kunt zien, maar hun onnatuurlijke bewegingen trokken mij met een mix van verbazing en lachwekkendheid helemaal uit het verhaal.
Al ligt de reden van mijn ‘is het verhaal wel al over de finish?’-reactie niet bij een eventuele vertoning van een nog niet helemaal finale film (zoiets gebeurde vroeger ook wel eens in de sneak preview; herinner me nog een niet perfect gekadreerde versie van Thirteen Days, waarin je net bovenin het frame nog een microfoon zag hangen). Nee, Ferrari voelde voor mij niet helemaal af doordat Manns intentie mij niet duidelijk (genoeg) was. Ferrari is overduidelijk geen biografische racefilm als Ford v Ferrari (a.k.a. Le Mans ’66), maar ook geen diepgravende karakterstudie als The Insider bijvoorbeeld was. Al lijkt het onderzoeken van wat mannelijkheid betekent wel een thema te zijn voor de makers. Zou het kunnen dat ze door recente ontwikkelingen (die voor sommigen ook weer te snel blijken te gaan) wat ingehaald zijn? Dat zo’n film in 2010 bijvoorbeeld juist geprezen werd om het feit dat Cruz’ karakter überhaupt tekst had in de film, maar dat we dat in 2024 allang niet meer genoeg vinden? Dat ze dus vooral last hebben van dat grote gat tussen het schrijven van het verhaal en het daadwerkelijke verfilmen ervan? Wat het ook zij: voor mij bleef de film daardoor overal een beetje tussen hangen. En waarschijnlijk vallen in zulke gevallen ‘foutjes’ me dan nog meer op..?
Cast & crew
Driver was wel grappig te herkennen in die overduidelijk oud-gemaakte beelden (dáár was de CGI dus wel erg goed, vooral in z’n subtiliteit) in de openingsscène, maar daarna lijkt ie zich vooral nóg meer in te hebben moeten houden dan we normaliter al van hem gewend zijn. Misschien dat Enzo F. in het echt ook zo ingetogen was, maar ik miste wat vuur in z’n karakter. Zoiets zal – gezien Drivers talent – een keuze van de regisseur zijn geweest. Mogelijk dat Mann vertelde hem zo stoïcijns mogelijk te spelen, precies passend bij dat citaat van hem, dat als hij in de autoracewereld überhaupt wil kunnen overleven (psychologisch gezien dan), dat hij wel een muur rond hem op móest bouwen, omdat hij anders ander werk zou moeten gaan zoeken. En nu zit daarin ook een zeer scherpe analyse van hoe we een veel groter deel van onze maatschappij ingericht hebben (waarin niet-meetbare ‘sociaalheid’ langzaamaan overal uit weg gesneden, bezuinigd en/of gereorganiseerd wordt), maar als dát het echte thema van de film was, dan had daarop meer aandacht gemogen. Daarnaast had Cruz’ Laura twintig of misschien zelfs tien jaar geleden waarschijnlijk geen dialoog gehad, maar om dat nu als compliment te benoemen gaat wat ver. Uiteindelijk blijft Ferrari het verhaal van een vrij egoïstische man, die ondanks zo’n ‘lastige’ vrouw – die door Cruz bijna ongemerkt maar meer dan geweldig wordt gespeeld – z’n noodlijdende automerk wel wist te redden. Waarbij Woodley overigens het meeste moeite leek te moeten doen (ook niet zo verwonderlijk natuurlijk) om die Italiaanse ‘vibe’ te spelen. Maar haar rol is ook nogal zwak geschreven, en net als de racers in de film (waaronder Patrick – Sweet Home Alabama, Grey’s Anatomy (tv) – Dempsey, Jack – Starred Up, Unbroken – O’Connell en Gabriel Leone) lijkt haar rol ook makkelijk inwisselbaar. Precies passend bij Enzo’s emotionele afstandelijkheid…
Ergens ben ik vooral teleurgesteld in het feit dat de film het niet ‘deed’ voor me. Juist omdat Michael Man aan het roer stond. Toch een man die veelvuldig ‘mannelijkheid’ onderzoekt in z’n films. En ja, mogelijk heb ik gewoon iets gemist (was ik afgeleid, vooringenomen of was het zien van zo’n film tijdens een festival niet de juiste keuze..?), maar als je Drivers karakter wel zeer bewust laat stellen dat hij wel zo’n muur op móest trekken rondom hem, dan had ook zo’n mannelijkheidsthema nog wel iets bewuster gezet mogen worden…
Final credits
Een film over een ouder wordende man wiens nalatenschap deels gestorven en deels ‘bastaard’ is, maar die wel wordt gezien als een soort nieuwe Messias vanwege het grote belang van z’n merk/bedrijf voor Italië’s nationale trots (post-WO II), had mij wel wat steviger mogen raken.
Ondanks een meer dan geweldige Penélope Cruz, die in één blik zowel pijn, jaloezie, haat en vastberadenheid weet te vangen, waardoor ik achteraf nu ook denk: “Shit, meer focus op haar was dan misschien wel iets té 2023-feministen-pleasing geweest in een film met als titel Ferrari, maar dat had ‘m wel beter ingepast in deze tijd van Barbie, Napoleon en Sanctuary (to name just a few…).”
Maar ja, in de tijd dat het scenario geschreven werd, was Cruz’ zelfverzekerde rol misschien wel al bijna too woke..?