Sanctuary (2022)
Hoppa, gewoon op de laatste dag van het jaar binnenkomen als nummer 5 in m’n top 15 van 2023. Iets dat soms ook ‘net-gezien-enthousiasme’ kan betekenen, maar ik heb deze film naderhand nog veelvuldig aangehaald tijdens diverse borrels en/of gesprekken. Met andere woorden: Sanctuary houdt stand. Ook al vraag ik me af hoe een psychotherapeut naar deze film zou kijken, als in: zit er iets van ‘waarheid’/logica in hoe de twee hoofdrolspelers – Christopher (Poor Things, Possessor, Girls (tv)) Abbott en Margaret (Poor Things (!), Once Upon a Time … in Hollywood) Qualley – elkaar perfect lijken te weten bespelen. Het voelt namelijk ontzettend goed aan allemaal, en ik wil dat eigenlijk van de daken schreeuwen. Behalve wanneer het therapietechnisch natuurlijk allemaal bullshit (en daarmee zelfs ‘fout’) zou zijn.
Maar gelukkig blijkt psychotherapie ook geen hard science met en harde ‘waarheden’, dus mogelijk eindig ik deze intro daarom het beste met een collega-citaat waar ik het wel mee eens ben: “A maniacal masterclass in acting by Qualley & Abbott“.
Het verhaal
Hal Porterfield (Abbott) is de rijke erfgenaam in een hotels-bezittende familie. Tijdens een bezoek van een roze-gepruikte dame in mantelpakje (Qualley) lijkt hij zich voor te bereiden op een soort sollicitatie voor zijn troonbestijging. Z’n pa – de grote directeur van het bedrijf – is namelijk overleden (toch?), en het is tijd dat Hal in zijn voetsporen treedt. Maar door alle drank en coke die we hem al hebben zien nemen, voel je ook wel al aan dat hij nogal vrijbuiterig zo’n gesprek in gaat.
We komen er echter al snel achter dat de hele setting ‘fake‘ is. Althans: de dame in kwestie blijkt dominatrix Rebecca te zijn, die Hals gedetailleerd uitgewerkte scripts met hem naspeelt. Scripts waarin hij wel degelijk z’n real life struggles als motivatie gebruikt. Maar heeft hij wel door hoe goed Rebecca is in haar werk, en in het doorzien van de echte redenen waarom mannen zoals hij een dominatrix inhuren?
Langzaam ontspint zich namelijk een machtsspel waarin wij als kijkers niet weten wat er nu door Hal geschreven is, en wat juist ‘authentiek’ is spel tussen de twee karakters. Waardoor je als kijker heen en weer gesmeten wordt tussen “Willen ze elkaar niet gewoon bespringen?“, “Oeeeh, nog even en hij is in staat haar te doden, toch?” en “Pfffffff, zulke scènes zou ik vroeger met m’n ouders nooit comfortabel gekeken hebben, want da’s best expliciet allemaal!”
Who’s in control??
Het knapste aan deze film is misschien ook wel z’n ‘valkuil’. De film switcht namelijk nogal tussen Hals geprivilegieerde arrogantie, waarmee hij ook zeker een grote onzekerheid tracht te onderdrukken, en Rebecca’s overduidelijke intelligent-scherpe boventoon, opgedaan tijdens een heftige jeugd waarin ze enkel op zichzelf terug kon vallen. Maar doordat de bovenhand in deze zogenaamde ‘two-hander‘ (verwacht geen andere sprekende acteurs in de film!) continu switcht tussen de meer dan interessante karakters, nemen de makers ook een gedurfd risico. Je moet namelijk wel een ‘open mind‘ hebben om deze switches mee te willen maken. Daarnaast bevat de film dus ook een paar vrij stevige seksuele scènes (het wordt nergens zo ‘nasty‘ als in Saltburn hoor), en dat kan tere zieltjes ook tegen de borst stoten, verwacht ik.
Maar zit je net zo fantastisch in het verhaal als ik, dan valt je misschien ook wel op hoe vet bijvoorbeeld het camerawerk is, in samenwerking met het scenario. Want op een gegeven moment loopt de spanning zo heftig op, dat Rebecca haar script in de hoek gooit en je als kijker denkt dat ze weer uit haar rol stapt. En dat doet ze qua handelingen ook wel, maar qua dialoog houdt ze zich exact aan wat Hal dus eerder al verzon. Waardoor je dus continu in de war kunt zijn over wat er nou gemeend wordt, wat spel is, en wie er nou eigenlijk weet waar de winst ligt. En ja, dat is een fucking vette puzzel, waarbij het eind ergens een prachtig onverwachte afsluiter toont, maar voor sommigen misschien juist te simpel aanvoelt. Waardoor die twijfel toch niet weg is…?
Crew & cast
Voor makers waarvan ik nog nooit gehoord had, lijken ze hier wel een perfect debuut te maken. En dan heb ik het over zowel regisseur Zachary Wigon als over scenarist Micah Bloomberg. Ze werkten eerder aan de serie Homecoming (met onder andere Janelle Monae), terwijl Bloomberg ooit lijkt te zijn begonnen als geluidsman/boom operator (bij onder andere 99 Homes, All is Lost en Scorsese’s Rolling Thunder Revue). En hij heeft dus in het verhaal een scène geschreven, waarin Hal zich schijnbaar bewust is van z’n ‘ik blijf maar praten en luister niet echt naar wat jij zegt want zo doen mannen dat wel eens‘-gedrag (iets waarvan ik mezelf ook wel eens bewust móet maken), want hij laat Rebecca hem goed terugfluiten. Daarin schuilt een (zelf)kennis die in elk geval goed ‘past’ in mijn belevingswereld, en iets dat ik niet zo vaak in film terug zie. Wigon maakte eerder overigens het mij totaal onbekende The Heart Machine, waarin zo’n andere – zij het iets minder bekende – indie-acteur speelt: John Gallagher Jr (van onder andere het geweldige The Newsroom (tv)).
En ja, dan kom ik bij Abbott en Qualley. Abbott is zo’n acteur die volgens mij met gemak een Paul Rudd-achtige carrière zou kunnen hebben, maar die volgens mij z’n rollen wat authentieker blijft kiezen. Hij zat overigens al in grotere films als A Most Violent Year, Whisky Tango Foxtrot, It Comes at Night en First Man, maar als je z’n hele oeuvre bekijkt, dan lijkt hij de verleiding van het grote geld toch wel aardig te weerstaan. Of in elk geval een mooie balans gevonden te hebben tussen projecten die z’n hypotheek betalen, en projecten waar hij met passie aan werkt. En Sanctuary valt overduidelijk in die laatste categorie. Al wordt hij daarin (bijna?) overklast door Qualley, die hier echt een powerhouse performance geeft. Van Abbott wist ik z’n kwaliteiten al, maar buiten die Tarantino-film kende ik Qualley eigenlijk nog niet. En hier mag ze dus ineens een groot deel van haar register volledig opentrekken, want net zo snel als de machtsverhoudingen switchen in de film, moet zij ook tussen haar verschillende rollen ‘switchen’, zonder dat ze aan geloofwaardigheid inboet…
Final credits
Ja, ik concludeerde al vrij snel dat deze film – ondanks m’n ‘onzekerheid’ over het mogelijke waarheidsgehalte van de getoonde ’therapie’ – bij mijn topfilms van het jaar hoorde. Maar dat komt vooral ook omdat ik graag menselijke verhoudingen analyseer en/of zie op film, en hoe we elkaar zowel bevechten in onze zoektocht naar ‘waarheid’ als dat we elkaar nodig hebben als spiegels.
Dat de hoofdrollen dan gespeeld worden door twee acteurs op de toppen van hun kunnen, en in hun nog vrij prille carrière, dat voorspelt aardig wat goeds voor de toekomst. Iets dat Yorgos Lanthimos dus al door had, toen hij ze allebei castte voor zijn nieuwste (Poor Things, vanaf 8 februari in onze bioscopen).
Daarnaast ben ik ook zeer benieuwd what’s next for Wigon en Bloomberg. Sanctuary is namelijk ook wel weer zó opvallend, dat ik me ook kan voorstellen dat het zo’n one hit wonder voor ze wordt. Al laat ik me natuurlijk veel liever nóg een keer zo hard verrassen hoor…