Bastarden (a.k.a. The Promised Land – 2023)
Winnaar van drie European Film Awards, een wederom geweldige Mads Mikkelsen (in z’n moerstaal lijkt ie toch altijd nog nét wat beter), geïnspireerd op waargebeurde feiten, recent nog op de shortlist voor de ‘Best International Feature’-Oscar en met een priviliged bad guy waarvan je al snel hoopt dat ie gruwelijk aan z’n einde gaat komen: dat is Bastarden, hier uitgebracht als The Promised Land. Als ik bovenstaande clickbait-technisch in een oneliner zou moeten vangen, dan zou “Indrukwekkende Deense western!” gebruiken, omdat alles in dit in/op (?) Jutland afspelend historische drama aanvoelt als dat typische Amerikaanse genre. Maar zoiets kunnen die Denen dus wél gewoon zetten in hun eigen land. Zou de aanwezigheid van Anders Thomas – Adam’s Apples, In a Better World, Riders of Justice – Jensen in het schrijversteam daar iets mee te maken hebben?
Het verhaal
Het is 1755 als kapitein Ludvig Kahlen (Mads – Druk, Casino Royale, Hannibal (tv) – Mikkelsen) na 25 jaar dienst in het leger z’n volgende stap in het opklimmen in de nog altijd streng aristocratische samenleving tracht te zetten. Als voormalig tuinknecht is het al knap dat hij het tot kapitein heeft geschopt, maar nu wil hij – met toestemming van koning Frederik de Vijfde – de heide van Jutland gaan ontginnen. Hij hoopt, dat als hij de decennialange wens van de koning in vervulling kan laten gaan, zijn adellijke kostje gekocht is. Het Deense kabinet schoffeert hem namelijk liever dan dat het hem steunt, maar als hij vertelt het met z’n schamele pensioen te gaan bekostigen en hij enkel toestemming van hen wil (en geen geld), dan krijgt hij toestemming. En zelfs de belofte dat áls het hem lukt, hij een adellijke titel én landhuis met bedienden krijgt. De ultieme stap voor zo’n ‘laaggeborene’ (al duurt het even voordat we achter z’n werkelijke achtergrond komen).
Na veel geploeter weet hij via de lokale priester Eklund (Gustav – The Northman – Lindh) een gevlucht stel pachtboeren in te huren. Dat mag echter helemaal niet, want deze Johannes (Morten Hee Andersen) en Ann Barbara (Amanda – Raised by Wolves (tv), En frygtelig kvinde – Collin) zijn namelijk gevlucht van hun naar slavernij riekende pachtboerderij van de lokale landheer/schoft (De) Schinkel (Simon – Borgen (tv) – Bennebjerg), en dat is nou precies iemand waar Kahlen beter maar vrienden mee kan blijven. Maar deze De Schinkel (met die “De” ervoor denkt ie dat ie ‘rijker’ klinkt) heeft andere plannen met dat uitgestrekte heidegebied, dus hij doet er alles aan om Kahlen tegen te werken. Maar dan wel vanuit een wereldbeeld dat “chaos” overheerst, want daarin kan hij als aristocraat het makkelijkste z’n macht botvieren.
En als zijn aan hem uitgehuwelijkte nicht Edel Helene (Kristine Kujath – Sick of Myself (!!) – Thorp) ook méér interesse in de wat wildere Kahlen lijkt te hebben dan in hemzelf, besluit De Schinkel die chaos een lomp handje te helpen…
Kwaadmakende klasse-hel
In m’n vorige recensie (Origin) beschreef ik het indrukwekkende verhaal van Caste, het veelgeprezen boek van Isabel Wilkerson over dieperliggende oorzaken voor onderdrukking, haat, racisme en algehele ongelijkheid in onze wereld. Toen ik gisteren de zaal van het lokale filmhuis inliep, had ik niet verwacht dat die film zo bij deze zou passen. Een groot deel van onze geschiedenis lijkt namelijk gestoeld te zijn op de pijn en vernedering van het onderdrukken van velen (en dus zeker niet enkel op racistische gronden). En dan is het niet al te moeilijk om hedendaagse mensen kwaad te maken door te tonen hoe lomp deze klassenjustitie uitpakte voor iedereen die niet tot de ’top’ behoorde. Niet dat ik deze film daarmee wil bekritiseren, want de filmmakers maken hier perfect gebruik van. Maar door De Schinkel zó duidelijk als slechterik neer te zetten, zorg je dat wij als kijkers met die opgewekte woede extra meevoelen met de underdog. Althans: zo werkt het bij mij. Zeker als je die underdog ook nog de menselijkheid meegeeft van stevig doorzettingsvermogen, gekoppeld aan er langzaam achter komen dat je misschien helemaal niet wilt, wat je jezelf je hele leven lang hebt wijsgemaakt. En dan krijg je dus een verhaal dat van begin tot (wel vrij snel afgehandeld) eind meer dan boeit.
Cast & crew
Zeker als je dan ook nog wat ‘Kindchenschema‘ toepast met het grofgebekte Roma-meisje Anmai Mus (een debuterende Melina Hagberg), die door onze hoofdrolspelers onder hoede wordt genomen (ondanks het racistische bijgeloof van zo’n beetje iedereen in het verhaal). Mooi hoe ook de Tater-cultuur van dit rondtrekkende volk in de film verwerkt is overigens…
Mikkelsen zal waarschijnlijk de geschiedenisboeken ingaan als Denemarkens beste én meest succesvolle acteur aller tijden. Bijna 30 jaar geleden debuteerde hij in Nicolas Winding Refns Pusher, en daarna heeft hij bijna alleen maar voltreffers gemaakt. Gaaf ook hoe hij na(ast) Hollywoodsucces in onder andere Casino Royale, Doctor Strange, Rogue One en Indiana Jones and the Dial of Destiny ook gewoon in (vaak kleinere) Deense films als Valhalla Rising, Druk en nu dus in deze Bastarden blijft spelen. Al was m’n ‘casting-verrassing’ eigenlijk groter bij twee van de drie vrouwelijke (hoofd)rollen in deze film. Ik herkende Collin (Ann Barbara) namelijk wel lichtjes, maar dat zij ‘Mother’ in Ridley Scotts serie Raised by Wolves speelde, dat deed m’n ogen wel wat groter maken. En dat gebeurde nog meer toen ik ontdekte waar ik Thorp van herkende: zij speelde de nogal verontrustende hoofdrol in het erg scherpe Syk pike (a.k.a. Sick of Myself)..!!!
Regisseur Nikolaj Arcel maakte waarschijnlijk wat furore met z’n eerdere historische drama’s, waaronder A Royal Affaire (a.k.a. En kongelig affære, met Alicia Vikander), maar sloeg daarna z’n Hollywoodplank ogenschijnlijk nogal mis met The Dark Tower. Hij lijkt ook wat succesvoller als scenarist, want hij vertaalde Stieg Larssons eerste Millennium-boek Män som hatar kvinnor naar het witte doek, en werkte ook mee aan Anders Thomas Jensens Retfærdighedens ryttere. Sowieso lijken die Deense filmmakers wat makkelijker samen te werken om elkaar tot grotere hoogten te krijgen, want nu is Jensen weer coscenarist bij deze film. Dus dat ik in het begin Jensens betrokkenheid als mogelijke reden voor de kwaliteit van The Promised Land noemde, dat was wat voorbarig, want het zal eerder hun samenwerking zijn die zo goed uitpakt hier…
Final credits
Ik ben overigens vergeten om ‘vrijheid’ als thema van de film te benoemen, want dat zit namelijk ook overal doorheen verwerkt. Natuurlijk in hoe Kahlen zichzelf ‘vrij’ wil werken op die zo goed als onvruchtbare heide van Jutland, maar ook in hoe Ann Barbara zichzelf bevrijdt van haar tormentor, in hoe Anmai Mus haar biezen vrijwel ongezien direct kan pakken, maar vooral ook in hoe je jezelf een leven lang kunt focussen op één doel, maar dat je door een mooi leerproces zeer vastzittende overtuigingen van jezelf ook gewoon in één moment los kúnt laten (waarmee ik dus m’n initieel lichte kritiek, dat het einde wat ‘snel’ afgehandeld lijkt te worden, juist als top-compliment moet heroverwegen nu…).
En die vrijheid hebben we allemaal, op elk moment van ons leven. Al moet je dan dus wel (h)erkennen dat werkelijk elke mening en opvatting die in je hoofd rondspookt natuurlijk geen ‘waarheid’ is, en je die dus altijd mág herzien. Nee, dat is geen oikofobie, maar toont juist lef om te groeien als mens.