Joker: Folie à Deux (2024)
Voordat ik de bioscoop betrad, hoorde ik nog hoe een mede-bezoeker “succes” (of “sterkte”) werd gewenst door iemand die Joker: Folie à Deux al eerder had gezien. Dat bevestigde de negatieve audioflitsen die ik eerder die dag op de radio voorbij hoorde komen, en zorgden dus voor aardig ‘ingetogen verwachtingen’ bij dit vervolg op die megavette (maar verhaaltechnisch ook best weer vergeten) Joker-film uit 2019.
Maar wat bleek: ik zat vrij snel redelijk diep ‘in’ deze met (voornamelijk functionele) zangpartijen gevulde waanzinsfantasie, misschien wel omdat er een overweldigende liefdeservaring wordt opgevoerd, of omdat je (mede door die fantasieën) eigenlijk de hele film niet echt kunt vertrouwen op wat je ziet. Waarbij het ontbreken van een lidwoord bij het noemen van het titelkarakter niet per ongeluk lijkt, en die Amerikaanse versie van Jacques Brels Ne Me Quitte Pas zich direct vrij sterk heeft genesteld in m’n muziek-herinneringen…
Het verhaal
De geanimeerde openingsscène toont direct dat regisseur Phillips waarschijnlijk geen rekening heeft gehouden met jouw verwachtingen. Of het onderdeel is van de tv-film over Jokers avonturen (die we in deel 1 zagen), waarnaar veelvuldig wordt verwezen in deze tweede film, dat weet ik niet, maar het zet wel direct aan tot ‘weten’ dat je niet op je wenken bediend zult gaan worden. Even later zijn we in Arkham Prison, waar Arthur Fleck (Joaquin – Beau is Afraid – Phoenix) in afwachting is van z’n proces. In deel 1 heeft hij namelijk vijf (eigenlijk zes) mensen vermoord, en daarvoor zal hij terecht moeten gaan staan. Opvallend amicaal, maar ook onbeschaamd lomp wordt Arthur door z’n bewakers (waaronder Brendan – In Bruges, The Banshees of Inisherin – Gleeson) naar z’n advocaat Stewart (Catherine – Get Out, Capote – Keener) gebracht, die met behulp van een psycholoog tracht te bewijzen, dat ‘Arthur’ en ‘Joker’ twee verschillende persoonlijkheden in de f… up-geest van de verdachte zijn. Dat ze hierin nogal sturend vragen stellen, dat zal psychologen waarschijnlijk stevig tegen de borst stuiten, maar het is wel functioneel…
Ondertussen heeft Arthur echter al oogcontact (en meer) gemaakt met ene Lee Quinzel (Lady – House of Gucci, A Star is Born – Gaga), en het is hun verliefdheid die van de film een halve musical maakt. Maar dit keer hebben de nummers een duidelijker functie dan in ‘alle’ musicals die ik ken, duidelijk onderstreept/-steund door Arthurs opmerking in één van de laatste scènes van de film.
Maar voordat we daar zijn, speelt zich dus een best regulier rechtbankdrama af, waarin wij als kijkers op een gegeven moment ook niet meer weten wat nu precies Arthurs verweer is. Een verweer dat uit elkaar getrokken dreigt te worden tussen ratio en liefde, of in elk geval het verlangen daarnaar. Waarbij het einde mij initieel (en bedoeld) lichtelijk verwarde, maar wat vrij snel na het verlaten van de zaal nogal interessante gedachten deed voorbijkomen in m’n hoofd.
Coming-of-age-verhaal?
Waardoor ik zaken dacht als “Zou Phillips contractueel een vervolg hebben ‘moeten’ maken, maar geen platgeslagen commerciële ‘kopie’ van dat eerste deel wilde maken, en dus voor een keiharde slap-in-the-face-of-expectations komt?“. Mocht jouw beleving wél negatief zijn geweest, dan vraag ik me af – even een SPOILER ALERT voor mensen die de film nog niet gezien hebben – wat jij denkt van mijn stelling (inzake die eindscène), dat ‘Joker’ misschien wel moest verdwijnen (oftewel filmisch sterven) om ‘the Joker’ geboren te laten worden? Want bestond die ‘young inmate’ (IMDB-karakternaam) bijvoorbeeld wel buiten Arthurs geest? Je zag hem een paar keer eerder in de film naar Arthur staren, maar zeker als je terughaalt wat hij in de onscherpe achtergrond doet (als wij gefocust zijn op een stervende Arthur), begrijp je mogelijk mijn vragende opmerking over dat lidwoord beter? Zeker als je terughaalt wat regisseur Phillips zelf zei over Arthur, toen iemand opperde dat hij dus nog uit moest groeien tot de bekende Joker uit eerdere Batman-films: “Arthur clearly is not a criminal mastermind. He was never that.” – EINDE SPOILER ALERT. Want als je de hele film al niet kunt vertrouwen op wat je ziet (en zeker het hoofdkarakter niet kunt vertrouwen qua redenatie), moet je dat in de laatste scènes van de film dan ineens wél doen?
Cast & crew
Mede doordat Arthurs advocaat een alternatieve verhaallijn tracht te creëren voor haar verweer (dat het dus om een split personality gaat hier), speelt Phoenix het karakter ook wat meer dienend, lijkt wel. Dus minder de extravagante Joker die vanwege z’n fanboys (en -girls) een existentiëler gevaar voor Gotham vormt, maar veel meer de schuchtere Arthur die ook al geen (slechte) grappen meer kán vertellen. Daarin vroeg ik me (net als bij deel 1, meen ik) af of die ietwat kromgetrokken linkerschouder ook echt Phoenix’ eigen lichaam was, maar fysiek gezien is ie dus eerder ‘zwak’ dan ‘sterk’. Phoenix is echter zo’n begenadigd acteur, dat het voelt alsof hij helemaal niet acteert. Iets dat bij Gaga wel wat meer opvalt. Haar Harley Quin is nog niet de bad ass bitch die Margo Robbie in de Suicide Squad-films speelt, maar er zit wel een meer cynische onderlaag in haar karakter. Ergens jammer dat dit niet verder uitgediept wordt, waardoor Gaga ook niet heel erg uitgedaagd lijkt te worden. Het duurde trouwens tot ná de film dat ik erachter kwam dat ik de rechter in de zaak herkende van z’n vader-rol in Life Goes on (tv), terwijl ook Keener en vooral Steve – The Trip – Coogan verrassend grote namen waren in bijrolletjes.
Niet snel nadat de film afgelopen was, en het aanwezige publiek inderdaad wat verbouwereerd de zaal verliet, wilde ik concluderen dat het eigenlijk kei vet is dat Phillips zo’n film als sequel maakt. Z’n aanpak is voor velen zo weird, dat het lijkt alsof de film hen lichtelijk woedend maakte. En om die woede/verwarring te duiden, creëren ‘we’ vaak een verklarend verhaal, en dan kun je waarschijnlijk best wel wat zaken uit de film gebruiken als argument. Als je die verwarring niet direct ‘recht’ hoeft te redeneren, dan blijkt de film als ‘kunstwerk’ ontzettend goed te blijven hangen. Nu wil ik hiermee Phillips niet volledig ‘vrijpleiten’, maar ik waardeer het dus ontzettend, zeker bij zo’n sequel op een film die ruim 1 miljard dollar (!!) heeft opgebracht, dat de makers níet voor de makkelijke ‘kopie-weg’ zijn gegaan. Waarbij ze bijna een overload aan gave muziek inzetten. Eerdergenoemde Amerikaanse versie van Ne me quitte pas is de culminatie van een soundtrack die halverwege zelfs wat ’té fantastisch’ voelde, als in: ik voelde bijna een overkill aan goede nummers, waarbij ik mezelf erg scherp op de songteksten hoorde letten (er zat buiten Brels nummer helaas niets zo ‘verrassends’ bij als wat er bij Beetlejuice Beetlejuice gebeurde met Donna Summers MacArthur Park).
Final credits
Yes, ik ging wel mee met die overweldigende liefdesfantasie, mede door de parallelle tragiek van de waanzin die Arthur tracht te onderdrukken. En als je dan ook nog de ondertitel gaat vertalen, dan is dat vrij direct “waanzin voor twee”, oftewel lekker gek doen met z’n tweeën. Of zou Phillips gewoon zelf lekker gek hebben willen doen in deel 2?
Maar mogelijk doe ik nu ook wel beetje hetzelfde als waar ik de nogal uitgebreide ‘kritiekverhalen’-verzinners van beticht: zoeken naar hoe ik de film interessanter kan maken, om mijn niet door velen gedeelde positieve beleving van een verklarend verhaal te voorzien..?