A Different Man (2024)
Wauw, was dit even een andere film dan ik verwachtte, en ook een film die behoorlijk veel over ‘identiteit’ wil zeggen, zonder dat alles voor je ingevuld wordt. En dat toont in elk geval de hand van een filmmaker met léf, die ook goed weet hoe humor in zo’n film juist kan helpen om ‘ons’ mee te blijven laten gaan met een best verward hoofdkarakter: een man die niet lekker in z’n vel zit, maar uiteinde-/ogenschijnlijk meer figuurlijk dan letterlijk.
En dat levert een film op die net zo goed Charlie Kaufman (qua spelen met onze perceptie over een filmkarakter dat dat karakter niet meer is, maar wiens opvolger jaloers wordt op een acteur die – in het toneelstuk in de film – juist op z’n initiële karakter lijkt) als Woody Allen als bijvoorbeeld Black Swan oproept, met Sebastian Stans tweede NY-rol binnen een paar maanden. Maar waar hij in The Apprentice ‘dé’ nepo-baby avant la lettre speelde, in een redelijk glamorous Big Apple, daar bevinden we ons hier meer in Allens rauwere, nitty gritty Gotham dat je leert kennen als je de toeristische paden verlaat…
Het verhaal
Edward (Stan) lijdt aan neurofibromatose, een aandoening waardoor hij talloze tumoren in z’n gezicht heeft. Ook een aandoening die steeds heftiger wordt, waardoor hij weet dat z’n zicht bijvoorbeeld steeds minder zal worden. Opvallend is z’n carrièrekeuze dan ook zeker, want we zien hem auditie doen voor een acteerrol. Precies een wereld waarin ‘schoonheid’ zo’n overtrokken-belangrijk issue is, wat ook de reden is dat hij vooral gevraagd wordt voor instructiefilms om bijvoorbeeld personeel in een bedrijf te leren hoe om te gaan met mensen met zo’n aandoening. Inderdaad: dat lijkt wel een erg kleine niche in een markt waarin het woord “personeelstekort” sowieso al nooit uitgesproken wordt.
Dan ontmoet hij z’n nieuwe buurvrouw Ingrid (Renate – The Worst Person in the World – Reinsve), volgens mij het karakter in de film dat als enige een schrik-gilletje slaakt als ze Edward voor het eerst ziet, maar ook de enige lijkt die daarna juist normaal met hem omgaat. En voor iemand die door iedereen vermeden wordt, is iemand die best snel ‘fijn aanrakerig’-close kan zijn misschien ook wel onweerstaanbaar.
In een parallelle verhaallijn hebben we echter ook al gezien dat Edwards dokter hem op een alternatieve, experimentele behandeling wijst. Een behandeling die z’n aandoening mogelijk volledig kan verhelpen. In het ‘geheim’ start hij de behandeling, maar die verloopt zó voorspoedig, dat – na een korte body horror-scène die niet had misstaan in The Substance – hij als een herkenbare Sebastian Stan ‘ontwaakt’, die dan direct besluit om net te doen alsof hij familie van Edward is, die na Edwards ‘dood’ het appartement komt leeghalen. Maar als ie dan hoort dat die sexy buurvrouw een toneelstuk heeft geschreven over (de oude) Edward, besluit (de nieuwe) Edward auditie voor de hoofdrol te gaan doen. Iets dat vrij succesvol verloopt, totdat ene Oswald (Adam – Under the Skin – Pearson) tijdens de repetities langs komt, en als lijder aan neurofibromatose graag (en zeer enthousiast) z’n expertise over hoe ermee te leven deelt met de makers. En ook met Edward, die zich echter in steeds lastiger bochten moet wringen om te ‘winnen’. Want hoe kan het, dat nu hij zo knap is, hij zich nog altijd onzekerder lijkt te voelen dan die misvormde Oswald..?
Identiteit, acceptatie & uiterlijk
Ja, Edward had zich waarschijnlijk heel wat minder last (maar mogelijk wel andere obstakels) op z’n hals gehaald, als ie direct en eerlijk aan Ingrid én z’n dokter had verteld hoe succesvol de behandeling was geweest. Ik weet niet of het medische mediaspektakel dat het dan had kunnen worden net zo interessant was geweest, maar dan had het menselijke in het verhaal wel een totaal andere richting genomen. Vergelijk dit kritiekpuntje een beetje met hoe de volgordekeuze van Charlie Kaufman in het scenario van Eternal Sunshine of the Spotless Mind volledig arbitrair was – dat eerst je nieuwste herinneringen worden verwijderd, waardoor je uiteindelijk als laatste afstand moet nemen van die eerste indruk en zo – en als hij voor een andersom-verwijdering had gekozen, er helemaal geen drama in het verhaal had gezeten. De makers van A Different Man zijn zich hier ook zeker wel bewust van geweest (daarom stond Ingrid achter die deur toen de nieuwe Edward vertelde dat de oude Edward dood was), al kan het natuurlijk ook juist heel menselijk zijn om zo’n traumatisch verleden zo snel mogelijk uit te willen wissen, en dat hij daarom z’n oude Edward letterlijk doodverklaart?
Maar hoe hard hij dat ook doet, z’n onzekerheid is ie niet kwijt, hoeveel hij ook op Stans The Apprentice-karakter lijkt te willen lijken (die ook ontzettend onzeker is overigens, maar daar gaan ‘wij’ vanaf januari 2025 pas weer écht last van krijgen, I’m afraid…). Waardoor de film dus thema’s raakt over onze diepste ervaringen, die van onze ‘ik’. En hoe het, als je die zoektocht naar dat ‘ikje’ niet durft te ondernemen, lastiger is om de werkelijkheid te accepteren zoals die is (terwijl misschien wel ál ons lijden voortkomt uit het niet willen/kunnen accepteren van wat ‘is’?). En als je innerlijk ook nogal beïnvloed wordt door je uiterlijk (in het geval van Edward best logisch!), dan wordt die zoektocht nóg een stuk ingewikkelder.
Crew & cast
Heel gaaf dat de mij nog totaal onbekende Aaron Schimberg hier een zeer opvallende film over gemaakt heeft, waarin hij ook genoeg surrealisme en dromerigheid verwerkt heeft, dat je als kijkers ook af en toe verward raakt (vandaar dat ik Portmans Black Swan noemde hierboven). Want viel er nou een foetus of een dode muis uit die steeds groter wordende rotte plek in het plafond (metafoor voor iets ‘etterends’ in Edwards ‘bovenkamer’?), en hoe vet zijn die best behoorlijke tijdsprongen in de film, en lekker gedurfd hoe die aanval op de fysiotherapeut nergens ‘uitgelegd’ wordt, en en en…
Reinsve is dus de hoofdrolspeelster uit Verdens verste menneske (a.k.a. The Worst Person in the World), en eigenlijk speelt ze hier wel een ietwat vergelijkbaar slecht persoon. Maar dan wel een erg knap slecht persoon, waardoor ‘wij’ (in elk geval ‘ik’, maar ik zie mezelf niet als zo uniek dat ik mijn ervaringen niet wil projecteren op de hele wereld ;)) misschien ook wel wat verblind raken. En dat we daarom ook als maatschappij zo iemand weg laten komen met best dismissive kutgedrag? Haar gedrag is echter ook weer niet makkelijk zwart-wit als ‘slecht’ te betitelen, dus mogelijk ben ik hier wel teveel m’n eigen ‘verklaring’ aan het pushen. En Reinsve heeft ook ‘slechts’ een bijrol in de film. De hoofdrol is namelijk voor Sebastian Stan, die dit jaar dus ook al een jonge Donald Trump speelde in z’n eigen origin story The Apprentice, en die daarom in korte tijd nu wel weer een behoorlijke rijke aanvulling voor z’n eventuele actor’s showreel heeft. Hier zitten we nog wat dichter op z’n huid (ook doordat de film behoorlijk intiem close gedraaid is), en Edward is ook wel een stuk gelaagder (en interessanter) dan Trump ooit zal zijn. Pearson is, gedurende het tweede deel van de film, het opvallende, stralende middelpunt van optimisme en enthousiasme. Ik ‘hoorde’ wel even de mogelijk denigrerende gedachte in m’n hoofd passeren – dat iemand met een handicap misschien ook minder kritisch behandeld wordt (doordat men hem zielig vindt) – en dat dit enthousiasme ook een soort ‘schild’ zal zijn, waar mensen met normale empathie-levels nooit doorheen wíllen breken.
Final credits
Ja, die “en en en” hierboven toont natuurlijk wel hoe interessant en ‘rijkgevuld’ A Different Man is. Ik ben er nog niet uit of alles wel even goed doordacht en/of uitgewerkt is, maar gezien de mood en keuzes geef ik Schimberg vooralsnog met gemak het voordeel van enige twijfel.
Want waarom observeerde Edward eerder in de film vooral opvallende trio’s (de eerste nog voordat Oswald in het verhaal verschenen was), maar was dat aan het eind ineens een rouwende weduwe in haar eentje? Ook dáár zal iets achter zitten, wat me mogelijk wel een keer duidelijk wordt, maar wat ook helemaal niet zo erg is, als dat niet zo is.
Ja, A Different Man voelt ook een beetje als een prachtig kunstwerk dat je ergens gezien hebt, maar als mensen dan vragen wat je er zo prachtig aan vond, dat je dan misschien wel wat langer moet graven naar de juiste woorden. Ik zou deze film wel eens in een aparte double bill willen zien met die ‘Barbie if it was made by Cronenberg‘-film met Demi Moore en Margaret Qualley in de hoofdrollen…