2073 (2024)
De maker achter de geweldige documentaires Senna en Amy komt nu met een als science-fiction verpakte waarschuwingsdocumentaire, die wat mij betreft nogal leed onder precies de gekozen vorm. Het sci-fi-verhaal is te ‘plat’ om je betrokkenheid te vergroten, en de overduidelijk wordende focus op precies onze afgelopen 15-20 jaar veroorzaakt qua filmverhaalbalans voor nogal wat ‘problemen’, wat waarschijnlijk ook de reden is voor die lage online beoordeling. Al kan de film ook wel lijden onder de ‘anti-woke’-houding in de maatschappij, die in mijn ogen dan weer voor 100% gecreëerd is door exact de mensen waarvoor Asif Kapadia ons met 2073 tracht te waarschuwen. Maar ook voor mij was Kapadia’s schets van onze maatschappij zó bleak, dat ik de tegenkrachten ook wel weer kan begrijpen. En gelukkig waren enkele van de getoonde situaties (de argumenten waarmee hij onze huidige maatschappij af serveert) inmiddels geen werkelijkheid meer. Is er dan toch nog hoop..?
Het verhaal
Ghost (Samantha – The Whale, The Walking Dead (tv), Sweet and Lowdown – Morton) wordt elke ochtend wakker in de ruïnes van wat ooit San Francisco was. In de opening hebben we al ontdekt hoe er een ‘event‘ heeft plaatsgevonden in 2036, inmiddels 37 jaar geleden. Dat heeft ervoor gezorgd dat het normale leven op aarde één grote dystopie is geworden, waar overlevenden de verlaten winkelcentra en vuilnisbakken afstruinen naar scrabs. Op een groot scherm hebben we al ergens gezien hoe (een niet ouder geworden lijkende?) Ivana Trump haar zoveelste termijn als president in gaat, maar eigenlijk zien we niet zoveel van hoe de elite in die grote skyscrapers – die boven de bruinig-grijze-Blade Runner 2049-achtige wolken uit torenen – nog altijd wél in alle luxe kan leven. En ergens is dat wel goed, dat je dit deel vooral in je hoofd creëert. Daardoor is het sneller inleven in de kennisontberende wereld waarin Ghost zich ogenschijnlijk doelloos beweegt.
Via voice-over vertelt Ghost – die ooit besloot geen woord meer uit te spreken – over hoe haar moeder opgepakt werd, mede omdat de 24/7 surveillance state werkelijk elk gesprek van iedereen opneemt en door AI laat analyseren, waarna mensen met mogelijk verkeerde uitspraken/opvattingen direct preventief kunnen worden opgepakt. Oftewel: de natte droom van menig tech bro uit onze tijd.
En dat is ook het moment dat Kapadia de ‘film’ laat overgaan in ‘documentaire’, waarna de autoritaire tech-ontwikkelingen van 1995 tot 2024 in zo’n volgorde worden gezet, dat de wereld waarin Ghost in 2073 leeft een logisch gevolg lijkt. Maar ook een bijna Terminator-achtige dystopie. Met andere woorden: stop die Milei, Trump, Orban, Putin, Zuckerberg, Musk, Bezos, al-Assad en Bolsonaro, want anders is Ghosts leven ons toekomstperspectief..!
Gruwelijk eng, maar ietwat ondermijnd
Natuurlijk willen de oligarchen van deze wereld helemaal niet dat ‘wij’ gewaarschuwd worden. Dus het feit dat ik met deze kritiek jou mogelijk tegenhoud deze ‘film’ te kijken, daarmee speel ik die tech bro’s 100% in de kaart. Maar ja: moet ik mijn principe – om zo eerlijk mogelijk m’n mening over deze film te geven – opzij schuiven om Kapadia’s ontzettend enge boodschap toch te versterken? Het beeld dat hij schetst, en zijn visie op hoe de wereld dus afglijdt als we niet hard ingrijpen, is namelijk helemaal niet zo vergezocht. Maar wel gruwelijk verontrustend.
Maaaaaaaaar, ik typte al-Assad en Bolsonaro niet voor niets aan het eind van dat lijstje, want zij zijn inmiddels niet meer aan de macht. En daarmee loopt Kapadia’s tijdlijn-logica een paar nogal stevige deuken op. Nu waren dit niet de twee meest invloedrijke leden van deze ‘axis of broligarchic evil‘, maar toch ondermijnt het een beetje wat Kapadia wil bereiken. Al blijven de waarschuwingen zeker wel grotendeels overeind hoor, want wat de Chinezen met de Oeigoeren hebben geflikt, wat de Israëliërs nu met Gazanen doen: dat lijken vooral trainingsplekken voor de totalitaire, eerdergenoemde natte droom. En die natte droom is noodzakelijk om het gepeupel in bedwang te houden totdat die broligarchs hun kinderachtige fantasieën van een Marskolonie of Elysium-achtige ruimtestation-werelden tot werkelijkheid hebben gemaakt. Maar het lullige is: in die utopieën zullen toch weer gewoon mensen ‘moeten’ wonen die zich aan afspraken/regels van een samenleving moeten houden. En laat deze tech bro’s zich juist dáárvan willen onttrekken in onze huidige tijd. Maar hoe de f… denken ze dan dat ‘men’ zich hier wél aan gaat houden in zo’n fantasiewereld? Zijn ze echt zo dom/onbewust dat ze niet door hebben, dat ze hiermee dezelfde fouten maken als die Marx en Engels maakten: ervan uitgaan dat ‘de mens’ zo wijs of intelligent gaat worden om wél in te zien dat het gemeenschappelijker belang boven het eigen belang gezet moet worden (oftewel de nobele basisgedachte van het communisme)? Of is dit vooral opportunistisch ‘dom rechts’ kop-in-het-zand-steken-want-ik-verdien-nu-toch-miljarden-so-sjjjjjjjjjjttttttttttt..?
Cast & crew
De fictieve karakters in 2073 zijn op één hand te tellen, maar de rollen zijn ook weer te klein om daar écht iets over te zeggen. Mortons karakter heeft zelfs ooit besloten om niet te praten – krijg steeds meer het gevoel dat dit een verfilming is van een boek waarin zóveel meer diepgang en achtergrond het wél interessanter had gemaakt! – waardoor ze nog meer zou moeten acteren met haar mimiek. Maar helaas is de getoonde wereld ook weer zo duister dat ze vooral in schaduwen en/of het donker te zien is, dus echt onder de indruk raken van haar expressie is er ook niet bij. De enige andere twee gecrediteerden zijn Hector Hewer en Naomi Ackie. Ackie kun je dan weer kennen van haar hoofdrol in Zoë Kravitz’ ‘anti-woke-satire’ Blink Twice, terwijl ze zeer binnenkort te zien is in Bong – Parasite – Joon Ho’s langverwachte sci-fi-komedie-avontuur Mickey 17!!
Schijnbaar was één van Kapadia’s inspiratiebronnen voor deze docu-sci-fi het Franse verhaal La Jetée, over een tijdreiziger die de wereld tracht te gaan redden. Maar dat tijdreizen zit helemaal niet in deze film; al maken wij als kijkers die reis natuurlijk in ons hoofd. Waarbij ik het nu ook wel weer kan ‘zien’ hoe Kapadia deze inspiratie bedoelde: door het te koppelen aan de digitaliserings-aandachtseconomie-perversie van onze tijd, reist hij vanuit de dystopie van zo’n verhaal naar onze tijd, waarin hij ‘ons’ als kijkers dus letterlijk wil waarschuwen voor de gevaren van het niets doen. Dus ergens is het ook een oproep om ons te ontdoen van sujetten als Musk, Zuckerberg en die Google-boys, want anders is Ghosts wereld onze toekomst.
Final credits
Zoals je mogelijk al aanvoelde: 12 Monkeys is een wat succesvoller variant op dat La Jetée-verhaal. En dan maakt het ’toevalsverlangen’ in mij ineens een sprongetje, want is 12 Monkeys niet van Terry Gilliam? En ontdekte ik net niet, dat de schrijver van 2073 – Tony Grisoni – een longtime collaborator van Gilliam is? Grisoni schreef namelijk het scenario van o.a. Gilliams Fear and Loathing in Las Vegas, Tideland én The Man Who Killed Don Quixote (naast de Philip K. Dick-tv-serie Electric Dreams)..!
Maar terug naar 2073, wat in feite een ultieme noodkreet is tegen de ‘facistifisering’ van de wereld onder ‘leiding’ van die aan God-complexen lijdende tech bro’s die vooral nog altijd hun eigen onzekerheid aan het ‘weginnoveren’ lijken te zijn. En ja, dat levert een redelijk deprimerende ervaring op, die begint als een naargeestig sciencefictionverhaal dat niet ontzettend goed werkt, maar wat je uiteindelijk vooral als een activistisch pamflet moet zien…