Conclave (2024)
Jammer dat m’n ‘niets willen weten vooraf’ ietwat in de weg zat hier, want ik vroeg me dus – volledig nutteloos en zelfs disfunctioneel – de hele film af of het nou wel of niet over het waargebeurde conclaaf rondom de verkiezing van de huidige paus (Franciscus) ging. En dat leidde me dus af van de vele intriges en thrillerachtige samenzweringen (en sound design!) van deze in m’n hoofd steeds beter wordende Golden Globe-winnende film (voor beste scenario!!).
Ja, de muziek en sound effects maken van Conclave een thriller, het plot doet denken aan schofterigheid rondom (presidents)verkiezingen, en schattig hoe Amerikanen weer denken dat het allemaal om hen draait, als in: een metafoor voor hun politieke klimaat/verkiezingen. Maar deze manier van scheming is best universeel, en de polarisatie waarin het conclaaf hier eindigt is net zo Europees als Amerikaans…
Het verhaal
We volgen de gehaaste spoed van decaan Lawrence (Ralph Fiennes) naar de pauselijke slaapkamer in het Vaticaan, want de (wel gruwelijk op Benedictus en ook JP II lijkende) paus blijkt net gestorven te zijn. Vredig in bed, zo lijkt het, en na de eerste schok wordt het lichaam volgens rituelen afgevoerd en z’n slaapkamer verzegeld. Lawrence krijgt direct de taak toebedeeld om een conclaaf te organiseren, waarin ruim 100 kardinalen uiteindelijk een nieuwe paus moeten kiezen, om vervolgens dat beroemde schoorsteentje witte rook te laten uitblazen. Zo gezegd, zo gedaan, denk je dan mogelijk.
Maar niets van dat. Al snel blijken al die kardinalen net mensen met ambitie, waarbij sommigen een stuk verder gaan dan anderen. Wetende dat elk gerucht en elke twijfel een tegenkandidaat onderuit kan halen, wordt het steeds belangrijker om je woorden juist te wegen, en om de juiste medestanders te vinden. Lawrence moet eigenlijk onafhankelijk zijn, maar zit in het kamp van kardinaal Bellini (Stanley Tucci). Maar Bellini blijkt bij de eerste stemronde niet de belangrijkste uitdager van de conservatieve en gedoodverfde kandidaat Tedesco (Sergio – Paris, je t’aime, Non ti muovere – Castellitto). Dat blijken de Afrikaanse Adeyemi (Lucian – The International – Msamati) en de Amerikaanse Tremblay (John – Killers of the Flower Moon, Ricochet – Lithgow).
Wat volgt zijn tal van twists & turns, de verschijning van een tot dan toe onbekende kardinaal uit Kaboel (Carlos Diehz) die de ‘zielig-machtswellustige’ mannen aardig onderuit haalt met een prachtige speech, en een verkiezing die alle kanten op lijkt te kunnen gaan…
Wonderbaarlijke keuze
Ja, dat het patriarchaat en de kerk onder één en dezelfde hoed spelen, dat is letterlijk al bijna net zo oud als de weg naar Rome. De vader is in het klassiek katholieke gezin de verpersoonlijking van god in het gezin, en dat heeft eeuwenlang tot een nogal ongelijk speelveld geleid. Opmerkelijk is dan ook die korte scène waarin Isabella – Blue Velvet, Problemista – Rossellini zich van haar onderdanige rol ontdoet en een best belangrijk bijdrage levert. Maar dat is niet het opmerkelijkste aan het plot van Conclave – SPOILER ALERT – want de grote onthulling aan het eind (over een laparoscopische hysterectomie) is behoorlijk out there, als in: gruwelijk gedurfd en misschien wel te weinig geloofwaardig, maar het maakt alles juist óók (en bijna letterlijk) wonderbaarlijk. Wat ik daarmee bedoel: de mannelijke overheersing in de wereld zou best wel eens een soort ‘moederkloek’ kunnen gebruiken, die ‘ons mannen’ af en toe een draai om de oren geeft en opdraagt om wél goed samen te werken/spelen/leven – EINDE SPOILER ALERT. Dat dat een ‘gelijkwaardiger’ wereld oplevert lijkt me dan ook niet zo verwonderlijk…
En daarin past het algemene gevoel wel dat je krijgt van al die kardinalen: het zijn net mensen! Daarom is het enorm gaaf/mooi, dat die speech van kardinaal Benitez eindigt met hoe hij uitlegt dat ‘zijn kerk’ niet het verleden is, niet de tradities zijn, maar dat zijn kerk hetgeen is dat hij ‘nu’ gaat doen. Oftewel: wil je echt voor het ‘goede’ gaan, dan kun je daar elk moment van je leven (alsnog) toe beslissen (en mogelijk moet je dat ook continu/vaker blijven beslissen!?).
Crew & cast
En hoe meer ik dan zo typ, des te beter en indrukwekkender Peter – Tinker Tailor Soldier Spy, Frank – Straughans script is ja. Hij won de Golden Globe voor beste scenario voor het vertalen van Robert Harris’ roman uit 2016 (vooral vanwege die twee prachtige monologen, verwacht ik). En om de thriller-achtergrond van Harris nog wat duidelijker te zetten: hij schreef ook het boek waarop hij zelf het scenario van Polanski’s The Ghost Writer baseerde. En dan is het ook niet zo opmerkelijk dat de regisseur van Conclave Edward Berger blijkt te zijn. Berger verraste twee jaar geleden namelijk ook stevig met het ‘genre bending‘ WOI-epos Im Westen nichts Neues (a.k.a. All Quiet on the Western Front), wat hij als een soort jongensavonturenfilm gone wrong aanpakte. Overigens verdienen de geluidsmensen ook wel flink wat credits, en dan vooral degenen die werkzaam waren tijdens de post-productie. Het is namelijk vooral de sound design die Conclave een flinke laag extra spanning geeft, en dat werkt echt opvallend goed…
Ralph Fiennes was een tijdje de frontrunner in de Oscar-buzz dit jaar, maar ik ‘vrees’ dat z’n spel net wat te subtiel is. Althans: er zitten weinig ‘grootse’ momenten in, buiten dan die speech waarin hij erg interessante dingen zegt over zekerheid vs. geloof. Daarnaast wist ik vooraf wel dat Tucci betrokken was (die ook best goed past met zo’n kardinaalsmutsje op), maar John Lithgow had ik niet zo snel verwacht. En ik weet niet of het daardoor komt, maar ik vond hem ook niet geheel overtuigend en/of passend in zijn rol. Mogelijk komt dat, doordat ik hem teveel van wat flauwere rollen zoals in 3rd Rock from the Sun (tv) ken, maar de keuze voor onbekendere acteurs in de overige kardinaalsrollen pakte wat mij betreft beter uit. Rossellini’s rol is dan wel erg belangrijk, maar eigenlijk ook te klein om echt een oordeel over te vellen…
Final credits
Yes, jammer dat ik mezelf verwarde door te denken dat het mogelijk over de verkiezing van de huidige paus ging. Waar ik onwetendheid over plot e.d. vaak als positief zie om open-minded een film in te gaan, was hier het tegenovergestelde het geval.
Maar als jij dit vooraf dus wel al weet (misschien door deze recensie), dan zul je waarschijnlijk stevig genieten van één van de meest opvallende thriller-drama’s van het jaar. En als ik dan terugdenk aan die opmerking van kardinaal Bellini – waarin hij excuses aanbiedt omdat hij door z’n ego-gedrevenheid “nog niet volledig mens is” – en daarmee aantoont dat hij door heeft dat je je als volwassen persoon niet meer zou moeten laten leiden door zoiets, dan moet je niet aan de binnenkort weer geïnstalleerde Amerikaanse president denken. Want dat zo’n kinderachtig persoon zo machtig heeft kunnen worden zónder z’n eigen ego te doorzien, dat kan je best cynisch maken over onze westerse samenleving ja…