Heretic (2024)
Hoe noem je het, als je vooraf weinig zin hebt (ondanks dat je allang weet hoe goed de hoofdpersoon ’tegen’ z’n imago in speelt?), en achteraf de kritiek behoorlijk voelt aanzwellen, terwijl je je gedurende de filmervaring best goed vermaakte?
Dit is in elk geval mijn beleving van Heretic, met een wederom zeer fijne Sophie – Companion – Thatcher: een leuke spiri-puzzel die zeker wel interessante thema’s raakt, en daardoor als film voor de meesten ook wel heerlijk zal werken, maar die uiteindelijk samenkomt in een conclusie over spiritualiteit en religie die voor sommigen mogelijk nog ‘vooruitstrevend’ of opmerkelijk is, maar voor mijn gevoel uiteindelijk te ‘makkelijk’ (en dat stelt in m’n hoofd steeds meer teleur). Maar ja, als ik vooraf had geweten wat de vorige film van het regieduo achter Heretic was, dan had ik nog een stuk langer gewacht met kijken…
Het verhaal
Zuster Barnes (Thatcher) en zuster Paxton (Chloe – The Wolf of Snow Hollow, The Fabelmans – East) zijn op missie voor hun Mormoonse kerkgemeenschap, wat inhoudt dat ze geïnteresseerde mensen thuis bezoeken om ze te vertellen over onze redder JC en de enige ware god de vader. Het laatste adres op de rit – net als een fikse storm/bui losbarst – is dat van Mr. Reed (Hugh – Wonka, The Gentlemen – Grant), die de jongedames graag laat schuilen. Al moet ie daarvoor eigenlijk wel eerst z’n vrouw uit de keuken roepen, want ‘de regels’ eisen dat er een vrouw aanwezig moet zijn bij de dames, als ze met een man alleen in een ruimte zijn. Iets waar Mr. Reed de meiden ogenschijnlijk onschuldig, maar langzaam steeds obscuurder van weet af te leiden. Maar iets dat ook continu in jouw achterhoofd (en dat van de dames) voor wat frictiespanning zorgt…
Als de dames hun pitch starten, blijkt echter al snel dat Mr. Reed behoorlijk ingelezen is in religie. Zó ingelezen zelfs, dat hij het de dames vrij lastig maakt om de ‘logica’ in hun geloof te blijven zien. Koren op de molen natuurlijk van eenieder die zich ooit dacht te moeten en/of willen losweken van het geloof van zijn/haar ouders (me me me), want hoe uniek en ‘true‘ kan een religie zijn, als er zo’n 10.000 zijn, met een aantal ontzettende overeenkomsten die fans van die Zeitgeist-documentaires uit 2007 niet zal verrassen?
En dan ontspint zich een kat-en-muis-/debat-wedstrijdje tussen de meiden en een man, wiens huis steeds meer op een niet-verlaatbare ‘hel’ begint te lijken, en waarbij het lang gissen is hoe de ‘puzzel’ nou opgelost moet worden. Iets dat uiteindelijk zeker wel lukt, al trachten de makers je toch nog wat mysterieus te (mis)leiden met die eindscène…
Wél beter dan hun vorige…
Ja, Heretic is 100x beter ‘gelukt’ dan de vorige film van regisseurs Scott Beck en Bryan Woods. Nu wil ik de naam van die Adam Driver sci-fi-mislukking eigenlijk niet noemen, buiten ’t feit dat ik ‘m achterop de laadback van een pickup in een Texaanse drive-in zag, en dat ik het wel begreep dat veel aanwezigen hun stoelen draaiden richting een fikse onweersbui ergens aan de horizon. Maar dat was dus 65. En ja, Heretic is als ‘product’ vergelijkbaar als in: in een pitch kán het idee mega-interessant verkocht worden. Maar ook hier is de uitvoering – van zaken die je in een pitch ‘spannend open’ kunt laten – nogal onbevredigend en/of uiteindelijk te simpel. Ja, het is best ‘grappig’ om te zien hoe dun dat rationeel verantwoorden van een religie is (iets wat mogelijk sowieso al een contradictio in terminus is?), en dat zorgde er ook voor dat ik vrij snel aardig ín het verhaal zat. Maar ja, door mijn interesse in dit onderwerp ben ik hier zelf al wat langer mee bezig en – zelfbewust van hoe arrogant dit kan klinken; weet dat ik hier m’n ego afzijdig probeer te laten – in mijn zoektocht ben ik inmiddels al wat ‘voorbij’ deze nog altijd volledig menselijke, ruimtetijd-gerelateerde uitleg (wil je écht iets interessants ontdekken richting een verklaring van ons bestaan, dan moet je in abstractie voorbij ruimtetijd ‘denken’, wat ergens ook een contradictio in terminus (b)lijkt). Maar weet ook: je hoeft niet zo’n weirdo als ik te zijn (en alle podcasts-afleveringen van Rupert Spira hiervoor vaker beluisterd te hebben) om de uiteindelijke conclusie over religie te makkelijk te vinden. Iets wat dus – achteraf zeker – de teleurstelling in de film verder vergroot. Want in mijn ogen is het rationeel trachten af te schieten van religie niet veel ‘intelligenter’ dan een kritiekloze, makkelijke volgeling zijn. En dat ‘de mens’ een behoorlijk stevige drang voelt tot ‘geloven’/magie/grootser denken, dat is een waarheid die volgens mij niet echt ontkenbaar is, en ook zeker niet zo makkelijk rationeel af te schieten als sommigen best arrogant (in mijn ogen althans) denken…
Cast
Er hing aardig wat buzz rondom Grant inzake een mogelijke Oscarnominatie voor zijn rol. Dat ging niet door, al waren de BAFTA’s en Critics Choice Awards wel iets enthousiaster (al won ie daar ook beide keren niet). En ergens begrijp ik dat ook wel. Niet omdat Amerikanen mogelijk wat meer moeite hebben met kritiek op religie (en daarmee op hun geliefde christendom) – want daarvoor zal Hollywood toch nog altijd wel liberal genoeg zijn, verwacht ik – maar mogelijk is z’n acteren té subtiel, in combinatie met een rol die mogelijk ook nét geen echte hoofdrol is. Die is eerder voor de minst bekende van het drietal, die ik dus helemaal niet herkende van haar rolletjes in Spielbergs semi-autobiografische film en Jim Cummings’ weerwolfmysterie. Maar ergens is de setting van de karakters ook wel een redelijk (en letterlijk?) schoolvoorbeeld. Een “non die van haar geloof valt” is nogal een archetype in verhalen, net zoals “rationeel uitleggende man” dat is. Waarbij ik dus verwacht dat ze de overgangen van overtuiging naar twijfel naar verbazing naar angst naar twijfel en vastberadenheid wel vaker geoefend zullen hebben (bv. op de toneelschool). En omdat de film dus nergens echt zó schurend en/of rauw wordt, hoeven ze hun comfortzone nooit écht te verlaten. En dat levert dus zeker wel goede prestaties op, maar niet iets wat ik me over een paar maanden nog zal herinneren…
Final credits
Net zoals ik deze film over een tijdje vooral zal herinneren als één van de films waarmee Thatcher doorbrak. Maar ik vrees dat mijn herinnering aan Heretic uiteindelijk wel wat zal gaan samenvloeien met m’n herinnering aan die film die dezelfde vier beginletters heeft, en die zeker ook als inspiratie diende voor dat maquette-idee (zie poster hiernaast), wat in Hereditary wél nut had…
Nee, laat ik stoppen. Voor sommigen zal deze film zeker wel werken, maar als je én filmrecensent bent én op je 18e al de Celestijnse Belofte las, en daarna via Cursus in Wonderen, Heilige Bloed & Heilige Graal (waar The DaVinci Code zoveel van jatte dat er juridische stappen volgden), Rex Deus, The Power of Now en Verslaafd aan Denken bij Rupert Spira’s perennial philosophy van non-dualiteit/the direct path terecht bent gekomen (terwijl je ondertussen van je katholieke geloof bent gevallen, versterkt door bezoekjes aan een magnetiseur), dan past Heretic eigenlijk bij iemand die The Power of Now zojuist heeft gelezen, maar de échte betekenis daarvan nog moet laten indalen (wat bij mij misschien wel tien jaar heeft geduurd, to be honest…)
Maar ja: religie is ook wel zo’n groots onderwerp waar de mensheid al haar hele bestaan mee bezig is, dat ik er waarschijnlijk ook mijn hele leven wel door geïntrigeerd zal blijven…