The Brutalist (2024)
The Brutalist is monumentaal en inzake Amerikaans exceptionalisme en ondernemersverheerlijking wel wat vergelijkbaar met There Will Be Blood (met een flinke (en licht ‘irritante’) scheut van Ayn Rands libertijns-conservatieve ‘bijbel’ The Fountainhead er doorheen). Maar The Brutalist is ook bijna té realistisch verzonnen zoals Tár. En qua creativiteit en inhoud zó verrassend en daardoor meeslepend dat ik serieus nul moeite had met die ook vrij epische speelduur van bijna 3,5 uur. Wat voor mij zeker een reden was dat ik ‘m niet direct bij z’n release zag…
Maar wat een verhaal, duidelijk geïnspireerd op wel degelijk twee bestaande architecten (het is drama in film, dus niet al te hard zeuren ‘architectuurpuristen’!), geweldig geschoten met VistaVision-camera’s uit de jaren 50 (!), en met een flink aantal creatieve en plot-technische verrassingen die van The Brutalist wel echt iets onvergetelijks maken. Want what the h… deed dat Italodisco-nummer op de aftiteling..???
Het verhaal
De film opent met een shot van een jonge Zsófia (Raffey – The Killing of a Sacred Deer – Cassidy) in ogenschijnlijk concentratiekampkleding, die gevraagd wordt te bewijzen dat de vrouw waarmee ze reist, daadwerkelijk haar tante is. Heel veel later zien we deze vrouw pas, maar in voice-over hebben we haar al horen praten richting haar geliefde László (Adrien Brody), waarvan ze tijdens de oorlog (WOII) gescheiden werd. Fysiek dan, omdat ze in verschillende kampen zaten. Maar deze Lázló blijkt deze woorden dus in een brief te lezen op een boot vanuit Bremerhaven naar New York. De tweede scène van The Brutalist toont wat de begincredits even later bevestigen: je gaat keihard verrast worden door het camerawerk en de creatieve vondsten van deze film, maar wat ook direct duidelijk is: het wordt ook een serieus verhaal…
Iets dat ook direct weer van z’n logisch verwachtte zwaarte wordt verlost door een bordeelscène in ‘de nieuwe wereld’, waarna László z’n bootmaat verlaat en richting Philadelphia trekt. Daar woont namelijk z’n eerder naar Amerika verhuisde neef Attila (Alessandro – American Hustle, Face/Off – Nivola), die hem een baan en slaapplek biedt. Langzaam komen we er als kijkers dan achter dat László ooit een gevierd Hongaars architect was, dus de anticipatie op zijn eerste ontwerpen werd bij mij vrij groot.
Als ze een opdracht krijgen om de studeerkamer van de rijke industrieel Harrison Lee Van Buren (Guy – Memento, The Rover – Pearce) te herinrichten, toont László een vindingrijkheid die niet direct opgemerkt wordt, maar dat verandert een paar jaar later. En de ‘vriendschap’ met deze rijkaard zorgt er ook voor dat hij met wat hooggeplaatste mensen in aanraking komt, die mogelijk wel kunnen helpen om z’n vrouw Erzsébet (Felicity – Rogue One, The Theory of Everything – Jones) en Zsófia ook naar Amerika te krijgen. Plus: László krijgt de opdracht om een groot gedenkcentrum te bouwen ter ere van Van Burens overleden moeder. Maar past László’s brutalistische bouwstijl wel in zo’n klein Pennsylvaniaans dorpje..?
“Epic as fuck…“
Aldus de eerste drie woorden in m’n iPhone-notitie na afloop. Want hoe gevuld bovenstaande verhaalbeschrijving ook is, ik ben dan nog altijd niet voorbij de intermission/pauze die na ongeveer 100 minuten begint. Het eerste deel is getiteld ‘The Enigma of Arrival’, en als hij eenmaal gesetteld is en z’n vrouw ook overkomt, zien we ‘Part 2: The Hard Core of Beauty‘. En dat ik dus echt zonder enige moeite werd meegezogen in het verhaal, dat is iets waar menig filmregisseur mega-jaloers op zou kunnen worden. Daarnaast zal het PR-bureau van Pennsylvania ook wel in haar nopjes zijn, want de economische ontwikkeling van deze staat wordt parallel aan László’s ontwikkeling verteld. Waarmee de film dus ergens ook Amerikaans ondernemerschap verheerlijkt (mede daardoor ook m’n vergelijking met dat Ayn Rand-boek), en dat wringt bij mij wel ietwat. Ja, natuurlijk hebben we onze welvaart te danken aan onze ‘ontwikkelde samenleving’, maar waarom loopt ons welzijn daar niet parallel aan mee omhoog? Is onze industrialisering uiteindelijk wel of niet ‘goed’ voor de mensheid? En nog belangrijker: voor het leven zelf? Haha, zoals je ziet, had ik ook wel wat ruimte (over) om dit soort zijpaadjes kort in te slaan…
Overigens wil ik wel even m’n glimlach uittypen die opkomt als ik hoor hoe sommige mensen uit de architectuurwereld schijnbaar ‘kwaad’ zijn op de film. Terwijl hun kwaadheid dus vooral een compliment is voor hoe geloofwaardig realistisch het verhaal is neergezet. László Tóth is namelijk een verzonnen karakter dat nooit bestaan heeft. Ja, hij is zeer duidelijk geïnspireerd op de Joods-Hongaarse architect Marcel Breuer, maar ook op een andere Joods-Hongaarse architect met een wel erg bekende achternaam: Ernő Goldfinger. En voor filmnerds als ik: ja, deze laatste vluchtte niet naar Amerika maar naar Engeland, waar hij in dezelfde straat woonde als ene Ian Fleming, waar hij niet echt bevriend mee raakte (= eufemisme). En die Fleming vereeuwigde hem (daarom?) dus ooit als één van Bonds meest iconische tegenstanders. Ja, ik voelde ook wel iets van teleurstelling toen bleek dat The Brutalist geen waargebeurd verhaal vertelt, maar ik ben dan primair filmliefhebber, en film mag van mij best afwijken van de ‘werkelijkheid’ (whatever that may be ;)). Al past het tegendraadse van de film ook wel weer bij het Machiavellisme dat aan het eind van de film doorsijpelt in een uitspraak van Tóth: “No matter what the others try and sell you, it is the destination, not the journey.” En dan is dat Italodisco-nummer tijdens de aftiteling mogelijk toch niet zo verwarrend als het initieel bij mij binnenkwam..?
Crew & cast
Ja, The Brutalist verdient wel wat essays en diepgravender analyses dan ik hier de tijd voor hem. Regisseur Brady Corbet begon ooit als acteur, en zat in een aantal nogal opmerkelijke films. Denk Thirteen, Mysterious Skin, zes afleveringen van 24, Haneke’s eigen Funny Games-remake, Martha Marcy May Marlene, Lars Von Triers Melancholia, Turist (a.k.a. Force Majeure), Clouds of Sils Maria en While We’re Young. Al heeft hij die carrière in 2014 dus achter zich gelaten. Hij debuteerde als regisseur met een nogal ambitieus verhaal over een post-Eerste Wereldoorlog-drama (The Childhood of a Leader, met o.a. Robbert Pattinson), waarna hij het veel bekendere (maar volgens mij ook aardig geflopte) Vox Lux maakte, met o.a. Natalie Portman en Jude Law (en Cassidy, die hier dus als de niet-pratende Zsófia voorbijkomt). Corbet schreef zelf overigens het scenario van The Brutalist, samen met z’n vriendin Mona Fastvold, waarmee hij ook een kind heeft. Maar waarmee hij vooral ook geweldige dialogen en openhartige ‘relatie-scènes’ heeft geschreven. Waardoor de huwelijksdynamiek echt onverwacht sexy en eerlijk overkomt, en dat verwacht je bij een film over een Holocaust-overlevend echtpaar dat strijdt voor hun plek in het naoorlogse Amerika waarschijnlijk net zo min als ik dat deed. Maar ook enkele dialogen waren zo sterk en intelligent, dat ik het jammer vond dat ik de film niet een paar keer terug kon spoelen. Het zorgde er in elk geval wel voor, dat ik mezelf echt een paar keer bewust rechterop voelde gaan zitten…
En voor zulke mooie scènes zijn natuurlijk topacteurs nodig, en die heeft ie in de Oscargenomineerde Brody en Jones natuurlijk wel. En al zit zij dus maar in de helft van de film, ze speelt wel een zeer sterke vrouw, juist omdat ze haar verdriet en onvermogen niet verhult. Cool hoe ze de rol van ‘dienstbare echtgenote’ vakkundig afbreekt met haar gedurfde en eerlijke ‘controle overnemen’-momenten. Ja, en Brody mag zoveel laten zien, dat hij met gemak de Oscarfavoriet is aankomende zondag. Want heb het bijvoorbeeld ook nog helemaal niet over de heroïneverslaving van hem gehad, waarbij ik af en toe wel wat twijfels had in hoeverre iemand die net een shot heeft genomen überhaupt gesprekken aan kan. Maar dat toont misschien vooral mijn gebrek aan kennis van heroïnegebruik. Daarnaast hoeft Kieran – A Real Pain – Culkin niet te vrezen voor Guy Pearce (voor Beste Mannelijke Bijrol), verwacht ik, want volgens mij trekken vooral Amerikanen het echt nog niet als een grootindustrieel op zo’n wijze wordt neergezet. Hoe f’ing kwaadmakend zijn klasse-arrogantie ook is. Verder vielen Ariana – Attenberg, Alpeis – Labed en Isaach – The Limits of Control – De Bankolé me nog op, maar dat kwam meer doordat ik hen volgens mij niet eerder in een (prominente rol in een) Amerikaanse film heb gezien..?
Final credits
Ik las ergens hoe The Brutalist eigenlijk de omgekeerde American Dream toont, in hoe je ondanks alle kansen niet altijd geaccepteerd hoeft te worden. Daarnaast vond ik het initieel mega-vet dat de film mij een bepaalde diepgang liet ervaren bij architectuur. In hoe hij z’n Buchenwald-ervaring bijvoorbeeld (letterlijk én figuurlijk?) verwerkte in de vorm van de ruimtes, waarmee de film dus ook aan een (in mijn beleving ook ‘beste’) definitie van kunst voldoet: “Kunst maak(t) je“. Waarbij iets dus pas kunst is, als het de maker zelf ook verandert tijdens het maken. Hier verwerkte hij dus letterlijk z’n oorlogstrauma’s, dus ‘maakte’ hij zichzelf beter door z’n werk.
Al valt die bewondering dus wel lichtjes weg als je erachter komt dat Tóth nooit bestaan heeft (en dat verwerken dus ook verzonnen is). Maar ik ga nooit zo ver dat ik hierdoor net zo hard ga ‘zeuren’ als sommigen vanuit de architectuurwereld. Zeker omdat Corbet ook wel duidelijk met je verwachtingen speelt en als ‘verteller’ ook niet 100% te vertrouwens is. Hij knipoogt namelijk wel wat naar ons, misschien wel om de zwaarte van het onderwerp ook wat te breken. En dat werkt als een malle, hoe onverwacht (en uiteindelijk ironisch?) die One for You, One for Me aan het eind ook was…