Blauwe Ballen en andere Verkrachtingsmythes (2025)
Eigenlijk was ik om kwaadmakend trieste omstandigheden op zaterdag 22 maart aanwezig bij de wereldpremière van Sunny – Sletvrees?, Wit is ook een kleur – Bergmans nieuwste en vrijwel zeker persoonlijkste documentaire (over dat kwaadmakende verderop meer).
Maar waar ik vooraf wel ietwat ‘beducht’ was voor een sterk activistische of controversiële film – ik herinnerde me nog hoeveel shit Bergman over haar heen kreeg na haar Zwarte Piet-docu Zwart als roet – bleek Blauwe Ballen en andere Verkrachtingsmythes juist zó subtiel (en níet-sensatiebelust) dat ik richting het einde zelfs schrok van iets dat ik me al ruim 25 jaar niet echt meer wil herinneren. En dat Bergman, tijdens de Q&A na afloop, exact een vraag over zulke herinneringen stelde (aan de overige mannen in de zaal), toont wel hoe scherp en sterk haar blik op dit onderwerp is.
Helaas waarschijnlijk te herkenbaar maar hopelijk ook ’troostend’ voor vrouwen, en misschien wel verplicht ‘kijkvoer’ voor mannen. Vooral voor diegenen die hun seksuele onzekerheid denken te moeten onderdrukken met stoerheid (lees: toxische mannelijkheid).
Het verhaal
Schijnbaar liep ze al een tijdje rond met het idee voor deze documentaire, toen ‘dé BOOS-uitzending’ (over grensoverschrijdend gedrag bij The Voice) haar over de streep duwde: ze móest en zou een documentaire maken, waarin ze haar eigen ervaring als 17-jarig meisje centraal wilde stellen. Een ervaring waarop door sommige leden van de geïnterviewde zedenpolitie zo lomp werd gereageerd, dat niemand van deze speciale politietak bij de première aanwezig was (of durfde te zijn?). Dat deze reactie zo terloops en mogelijk zelfs onbewust werd gemaakt, zegt veel over het bredere maatschappelijke probleem: waarom gebeurt er zo weinig tegen het feit dat één op de vier vrouwen – of zelfs meer dan de helft, afgaande op de woorden van Mariëtte Hamer bij de première – in haar leven te maken krijgt met precies datgene waarvoor Hamer is aangesteld als regeringscommissaris ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld’? En laten we niet vergeten: ook één op de vijf mannen krijgt hiermee te maken…
Naast Bergmans eigen ervaring bevat de documentaire ook talloze verhalen van vrouwen die ontzettend moedig hun eigen traumatische ervaringen op dit vlak op camera durfden te vertellen. Eén van die verhalen was die kwaadmakende reden waarom ik bij de première aanwezig mocht zijn, want die was van één van mijn beste vriendinnen. En tussen die enorm aangrijpende, maar nergens sensatiebelust ingezette getuigenissen door, heeft Bergman ook tal van interviews met mannen verwerkt. Sommige verhalen roepen meer op dan alleen plaatsvervangende schaamte – je zou toch denken dat je als 70-plusser niet met een grijns en ongegeneerd vertelt dat je ooit een meisje een pashokje in trok om haar aan te randen… WTF?! – terwijl anderen juist oprecht en ‘mooi’ durfden te reflecteren; oftewel erkennen dat ze zelf ook weleens over een grens zijn gegaan. Waarvoor ze zich nu graag zouden verontschuldigen. Iets dat wel past bij de hoopvolle reacties van twee jongemannen die ik sinds de première over dit onderwerp sprak. Want zowel mijn eigen 22-jarige neef, als de net 21 jaar geworden zoon van een goede vriend toonden daarin een gevoeligheid die ík op die leeftijd zeker niet had. Wat dus ook exact de reden was dat ik richting het einde nogal schrok van een eigen herinnering…
Subtiel, maar zeker niet ‘on-pijnlijk’
Ja, dat is volgens mij één van de sterkste kanten van deze documentaire: doordat ik me als man nergens ‘aangevallen’ voelde, ging ik volledig mee in de verhalen, waardoor ik het eigenlijk ook niet meer eng vond/vind om toe te geven dat ik me mogelijk ook wel ooit téveel opgedrongen heb aan een schoolgenootje (al zijn de details in mijn hoofd inmiddels ‘droom-vaag’). En enorm treffend dus dat Sunny na afloop zelf zei dat ze bij een eerdere screening ontdekte dat er best wat mannen in het publiek oprecht bekenden ook iemand te willen gaan bellen om sorry te zeggen.
Waarschijnlijk komt dit doordat Bergman zo’n menselijk verhaal vertelt, zonder – en ik herhaal mezelf nu – ergens voor makkelijke scoor-sensatie te gaan. De enige grafische verkrachtingsdetails zitten in Sunny’s eigen verhaal. De overige vrouwen krijgen ook allemaal een kans om hun kracht en/of resilience te tonen. Waarbij ik ineens weer wat ‘woede’ voel opkomen bij een paar oude mannen die ook nu nog bagatelliseren wat voor zo’n beetje alle vrouwen één van de meest traumatische ervaringen uit hun leven moet zijn geweest. Vooral één van Nederlands beroemdste advocaten komt echt behoorlijk dom over. Is het voor een advocaat geen plicht om menselijke psychologie te begrijpen inzake fight-flight-freeze? Zijn oplossing was namelijk: “Vrouwen moeten gewoon weerbaarder worden!” (o.i.d.). Ik vroeg me direct af, of hij dat ook zou zeggen als hij bijvoorbeeld door een Rico Verhoeven in elkaar getrimd zou zijn: “Ach shit, ík had natuurlijk weerbaarder moeten zijn! Eigen schuld dus!??”. En ja, deze vergelijking zal mogelijk niet 100% ‘kloppen’, maar als je daarover valt en voorbij de strekking van m’n bedoeling gaat, vraag jezelf dan eens af: “Waarom probeer ik het onderwerp te veranderen?”
Final credits
Nu maar hopen dat degenen die deze documentaire eigenlijk móeten zien, zich niet weer direct in hun snowflake-bubbel terugtrekken en de ‘aanval’ kiezen op hoe “eng woke de wereld wel niet aan het worden is“. Tegen hen zou ik willen zeggen: “Wees niet zo’n mietje en durf jezelf gewoon eens kritisch te bekijken.” Want zó beangstigend hoeft dat helemaal niet te zijn, als ik op de sfeer tijdens de première af mag gaan. Want om de samenleving veiliger te maken voor iedereen, is het best fijn om één van de basisregels van ‘samen leven’ te hanteren: houd rekening met elkaar. Wat ook inhoudt dat je je eigen positie in de samenleving gerust mag heroverwegen.
En nee, dat is geen zelfhaat (of oikofobie, als je met moeilijker woorden wilt ‘deflecten‘), maar gewoon een normale beschaafde eigenschap…