Nova zembla (2011)

Ja, Reinout Oerlemans is een geweldige producent, maar gewoon een gemiddeld regisseur. Ik bewonder z’n ondernemerschap en lef om zo’n grootse productie op te zetten, die er voor 98% ook nog geweldig uit ziet, production value-wise. Daarnaast zat de 3D-bril nog altijd wat in de weg, maar hij weet ook een tweetal keren écht goed gebruik te maken van deze techniek, en dat is een behoorlijk compliment uit mijn vingers. Helaas heeft het heroïsche verhaal van Willem Barentsz’ laatste poging om Azië te bereiken via “de Noord” niet geleid tot een geweldig Hollands epos. Een technisch en organisatorisch zeer goed gemaakte film, maar ben bang dat het scenario in al dat visuele geweld toch weer ondergesneeuwd is geraakt…

In essentie is Nova zembla een coming-of-age verhaal van schrijver Gerrit de Veer, die er alles voor over heeft om de vader van z’n geliefde (topmodel Doutzen Kroes) te tonen dat hij haar wél waard is. Hij vergezelt Barentsz en Van Heemskerck in hun poging om Azië te bereiken via een route waar de Spanjaarden niet in de weg liggen. Als landrot heeft hij weinig te zoeken op de boot, wordt dan ook met argusogen bekeken door de rest van de bemanning, maar als na een vrij spectaculaire onderwaterscène zelfs de grootste lomperik aan boord (een verrassende rol van viervoudig K1-kampioen Semmy Schilt) overtuigd wordt is Gerrits leven aan boord een stuk aangenamer. Totdat ze bij Nova Zembla aankomen natuurlijk, vast komen te zitten in het pakijs en de winter door moeten brengen in het zelfgebouwde Behouden Huys.

Meer zal ik niet gaan vertellen, want ik denk dat scenarioschrijver Hugo Heinen daar de geschiedenisboeken wat heeft losgelaten om Gerrits reis meer drama te geven. Die vrijheid moet een schrijver ook nemen natuurlijk, maar toch is het ’t scenario dat Nova zembla ervan weerhoudt een geweldige film te zijn. Natuurlijk zit de ongelooflijk mooie Kroes enkel in het verhaal om Gerrit extra dramatische motivatie te geven. En natuurlijk is haar vader (de invloedrijke dominee en wetenschapper Plancius (Jan Decleir)) tegen hun verhouding. En nogmaals: ik ben blij dat Heinen de vrijheid heeft genomen om het verhaal vanuit Gerrit en z’n liefde voor deze Catherina Plancius te schrijven, maar waarschijnlijk had hij – zeker vanwege de grote hoeveelheid afleidende factoren (de arctische setting, het gebruik van 3D, de grootsheid van de schepen en sets) – zich juist nog harder in moeten zetten om die essentie scherper neer te zetten en daarmee een betere film te bewerkstelligen…

PR-technisch is het voor een mainstream-film natuurlijk geweldig om te kunnen zeggen “de eerste Nederlandse 3D-film” met “topmodel Doutzen Kroes”. Dat heeft de ondernemer Oerlemans goed aangepakt. Daarbij vond ik de scène in Plancius’ kerk er 3D-technisch ook opvallend goed uit zien. En het shot waarin 3D en de aanwezigheid van Doutzen erg goed gecombineerd wordt is dat shot dat je mogelijk al uit de trailer kent, waarin ze in een droomscène haar hand uitstrekt richting Gerrit, maar door de 3D ook richting jou als kijker. Misschien wat corny, maar wel een manier waarop 3D positief werkt.

Natuurlijk ontkom ik er niet aan iets te zeggen over de acteerprestaties van Kroes, en ik moet eerlijk toegeven dat ik die helemaal niet tegen vond vallen. Daarbij moest ik wel sterk aan Dennis Hoppers woorden in Elegy denken, waarin hij het volgende zegt: “Beautiful women are invisible. […] You never see the person. You see the beautiful shell and are blocked by this beautiful barrier“. Dus mogelijk dat ik ook iets teveel afgeleid werd door haar schoonheid en nogal aangezette rondingen, maar ik stoorde me dus helemaal niet aan haar aanwezigheid. En voordat ik als seksistisch wordt neergezet: sorry, ik ben gewoon eerlijk…

Door de grootsheid van de productie wil ik echter nog wel een paar kritiekpuntjes aanhalen. Zo sterven er natuurlijk meerdere personen tijdens de reis, maar als één van de doden uit ’t Behouden Huys wordt gedragen en neer wordt gelegd, zie je hem zeker twee keer duidelijk met z’n ogen knipperen, wat mij deed ‘hopen’ dat hij nog leefde, maar helaas. Daarnaast komt er een poolvos voorbij ‘gelopen’, en die enkele aanhalingstekens staan er omdat de visual fx-mannen die deze vos hebben gemaakt nog wel iets te leren hebben. Ten eerste vond ik de vos er als een soort wolf uit zien, zodat ik al dacht: “Hey, CGI?“, en toen het vosje wegliep wist ik het zeker, want dat zag er ontzettend onrealistisch uit (nog slechter dan dat topshot uit Lord of the Rings waarin je onze helden ziet wegrennen uit een grot). Okay, ik voel dat je bijna aan het woord “kniesoor” denkt, maar toch…

Dus, Nova zembla is zeker geslaagd in Oerlemans’ opzet een grootse Nederlandse productie neer te zetten. Vooral de beelden op het schip en van het Amsterdam aan het eind van de 16e en begin van de 17e eeuw konden op extra persoonlijke aandacht mijnerzijds rekenen, Robert de Hoog toont wederom één van onze grootste talenten te zijn, terwijl ik ook Victor Reinier positief op vond vallen als Van Heemskerck. Derek de Lint was ook behoorlijk goed als Barentsz, zij het iets theatraler. Jan Decleirs rol als Plancius was ietwat clichématig, maar dat ligt meer aan het scenario en de regie. Opvallend vond ik ook de rol van Semmy Schilt als de onbehouwen en wat simpele bolleboos Claes. Denk een beetje aan een light-variant van Michael Clarke Duncan in The Green Mile.
Maar doordat het verhaal toch wel lijdt onder de gedachte “is het historische verhaal niet al genoeg en laten we daarom maar primair focussen op de techniek en organisatie” is het helaas niet de epische film geworden die het had kunnen zijn. En dat is en blijft jammer…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1911607