Senna (2010)
Allereerst: nee, je hoeft niet echt Formule 1-fan te zijn om te genieten van deze prachtig tragische documentaire over het leven (en de dood) van misschien wel de beste autocoureur ooit. Maar je moet die sport ook niet ‘haten’, want dan trek je ‘m niet, verwacht ik. Ik zag – per ongeluk – de drie uur durende extended cut in plaats van de reguliere 106 minuten-versie, maar ik heb me geen seconde verveeld.
Okay, mogelijk dat je wel iets van fan moet zijn om die extended cut aan te kunnen, maar het was vrij duidelijk welke stukken waren toegevoegd, dus ik heb wel ongeveer door hoe de ‘korte’ versie zal zijn. Je mist dan vooral een groot aantal interviews met voormalige teambazen (o.a. Ron Dennis) en bevriende journalisten, en die toegevoegde interviews braken het tempo wel een paar keer. Letterlijk zelfs, want de lange versie is niet meer nagekeken op de smoothness van de audio-overgangen, en dat kwam wat ullig over. Daarnaast worden er zeer veel (ook exclusieve) archiefbeelden gebruikt, wat het gevoel van realisme zeker vergroot. Maar de kwaliteit van die beelden laat natuurlijk af en toe wel wat te wensen over…
Ayrton Senna was een Braziliaans wonderkind in een racewagen. Hij was van redelijk welgestelde komaf, maar wist uiteindelijk een nationale held te worden van een Brazilië dat nog veel armer was dan het nu is. Sommige mensen noemden hem “het enige positieve dat ooit uit Brazilië is gekomen“, en dat is natuurlijk best een flink compliment.
Hij kwam halverwege de jaren 80 de Formule 1 binnen, en met zijn spectaculaire kart-stijl (van smijten, duwen, trekken, …) viel hij direct op. Sterker nog: z’n eerste race werd in de regen gereden, en daarin toonde hij meteen de allerbeste te zijn. Dat hij die race niet won was deels politiek geladen, iets wat hem z’n hele carrière in de weg zou staan.
Grootste rivaal was namelijk de Fransman Alain Prost, die erg berekenend reed en vriendjes was met FIA-baas en mede-Fransoos Balestre. Het FIA-hoofdkantoor zat ook in Parijs, dus er werden nogal wat beslissingen in het voordeel van Prost genomen. Deze politieke spelletjes trok Senna helemaal niet, maar maakten hem ook nóg ambitieuzer om de beste van de wereld te worden. En ondanks dat hem één kampioenschap werd ‘afgenomen’ werd ie dat ook drie keer (in ’88, ’90 en ’91).
En toen kwam op 1 mei 1994 die fatale race op Imola, waar hij in een leidende positie (met de jonge Michael Schumacher vlak achter ‘m) ineens een bocht miste en vol in de bandenstapel vloog. Ik heb flink wat YouTube-filmpjes zitten kijken, en ondanks dat het volgens mij nooit officieel is bevestigd lijkt het alsof er een stuk van z’n wielophanging rechts voor af brak, omhoog stuiterde en met flinke snelheid door het vizier van z’n helm in z’n hoofd terechtkwam. Hij was waarschijnlijk dus al dood voordat hij tegen de wand kwakte…
Ja, als je bovenstaande leest kan ik me voorstellen dat je denkt dat je deze documentaire alleen wilt zien als je wel iets van Formule 1 weet. Nu kan ik dat niet voor 100% beoordelen, maar die 8,7 op IMDb betekent natuurlijk wel iets. Daarnaast is het ook een verhaal van een zeer getalenteerd individu dat te maken krijgt met onrecht en daar tot aan de dood tegen blijft strijden. Dat zal een universele aantrekkingskracht hebben. Koppel daar z’n helden-/godenstatus in Brazilië (en bv. ook in Japan) aan, z’n spirituele benadering van ’t racen (hij vertelde soms sneller te rijden dan zijn bewustzijn aan kon), alsmede z’n inzet voor enorm veel liefdadigheidsinstellingen, en je zult z’n populariteit begrijpen. Daarnaast was hij streng gelovig en spiritueel, iets wat hem nogal wat fronsende blikken opleverde, en wat cynici kan doen zeggen: “Ja, en waar was z’n god dan, toen hij in 1994 overleed?”
Daarop komt het mooiste antwoord van een voormalig journalist van ESPN, die Senna meer dan 100 keer heeft geïnterviewd en met tranen in z’n ogen zegt: “I don’t think Ayrton would’ve done anything different if he had known the outcome. […] Imagine hearing in a news bulletin about a 50+ year old Senna who died of cancer or something. You wouldn’t want to hear that. In a tragic way, maybe this is how it was supposed to be.”
Die tragische dood maakte van Senna natuurlijk ook een perfect onderwerp voor een documentaire die door alle racebeelden af en toe aanvoelt als een actiefilm, en door alle intriges ook als een politieke thriller. Ongelooflijk dat deze documentaire niet op de shortlist van 15 documentaires staat die genomineerd kunnen gaan worden voor een Oscar in februari. Zouden ze niet van autoracen houden en deze film bij voorbaat al niet hebben willen nomineren?
Gelukkig dachten de bioscoopbezoekers en het publiek van het afgelopen Sundance festival daar anders over, want daar won hij de publieksprijs als beste documentaire…