Essential Killing (2010)

Wat een gruwelijk interessante (en ‘publiek-verdelende’) film is dit. Essential Killing is namelijk een film die zo stevig blijft hangen en mij ook duidelijk maakte dat ik nog altijd niet onbevooroordeeld naar films kijk, met ook nog eens een geweldige rol van Vincent Gallo en een thematiek die ik nog maar net begin door te krijgen. En daardoor ook een film die door veel recensenten hoog wordt aangeschreven, bij het grote (meer geconditioneerde) publiek weinig bijval zal krijgen, maar die ook niet zal misstaan tijdens colleges van een wetenschappelijke filmopleiding.

Ik was eigenlijk al een beetje huiverig toen ik deze film twee dagen voor ’t opstellen van m’n top 25-lijstje van het jaar zag, en naderhand werd m’n huiver bevestigd. Want hoe meer ik deze film namelijk terughaal, erover nadenk, maar ook erover lees, hoe duidelijker het wordt dat hij misschien wel in eerdergenoemde lijstje moet gaan komen. Regisseur Jerzy Skolomowski, die al meer dan 50 jaar films maakt, waaronder in de jaren 60 al met Roman Polanski, toont namelijk over een spiritueel inzicht te bezitten dat zeker nog deels boven mijn pet gaat (wat word ik eerlijk zo tegen het eind van het jaar), maar wat wel erg intrigerend is.

Skolomowski kiest in Essential Killing namelijk voor een aan de oppervlakte nogal controversiële protagonist: een moslim die in een ongedefinieerd moslimland in een prachtige canyon een drietal Amerikanen opblaast met een bazooka. Daarmee begint de film, en als je niet open-minded genoeg naar deze film kunt kijken zul je hier al direct conclusies trekken die ervoor zorgen dat je de rest van de film waarschijnlijk niet gaat trekken, of in elk geval verkeerd (of niet) laat interpreteren. Als je de hele wereld, en alle gebeurtenissen daarin, direct en zwart-wit, gezien vanuit jouw comfortzone, wilt duiden, dan zal de ‘schoonheid’ van deze film geheel aan je voorbijgaan.

Natuurlijk heeft Skolomowski hier bewust voor gekozen, want volgens mij is één van de belangrijkste thema’s in deze film de dader-slachtoffer relatie. Of in elk geval hoe je in sommige gevallen dader kunt zijn, terwijl je eigenlijk ook slachtoffer bent. En waar sommige landen (en ook religieuze groeperingen) een slachtofferrol misbruiken om zelf hun dader-zijn te verantwoorden. Maar ook hoe je, eenmaal volledig teruggeworpen in de natuur, als een ‘beest’ moet leven om te kunnen overleven. En dan ben ik mogelijk nog niet op de helft van de thema’s die in deze film aangehaald worden…

Okay, kort de plotlijn van de film. In het begin schiet de in het nauw gedreven en naamloze Mohammed (zijn naam wordt bewust pas op de aftiteling genoemd; gespeeld door Gallo met extra donkere lenzen) met een bazooka dus drie Amerikanen dood, waarvan er twee contractors zijn die zich bezig schijnen te houden met heroïnehandel. Inderdaad: daar kan in Afghanistan heel goed geld mee verdiend worden, en geld verdienen gaat bij veel mensen boven alles, toch? Maar dit terzijde…
Mohammed wordt gevangen genomen en in een zeer kale/objectieve/nergens aangedikte montage ondervraagd en onderworpen aan onder andere waterboarding. Waar over-patriottistische Amerikanen deze montage als anti-Amerikaans zien, daar dacht ik juist aan documentaires als Iraq for Sale: The War Profiteers, waarin je ziet hoe lomp dat kan gebeuren doordat de ondervragingen worden geleid door private contractors die niet onder het militair recht vallen en daardoor alle beschaving los kunnen laten. En zie, hier was ik mogelijk wat bevooroordeeld, want van mij had de montage juist wel wat heftiger gemogen…

Mohammed wordt dan verder getransporteerd in een vliegtuig, en voordat hij en wij het weten zit hij in een busje ergens in een besneeuwd Polen, waarschijnlijk op weg naar een geheime CIA-gevangenis (bewijzen van het bestaan daarvan kun je wel vinden, mocht je dit in twijfel trekken). Als het transport echter bij een ongeluk betrokken raakt vliegt z’n busje over de kop en wordt hij eruit geslingerd. Dan weet hij te ontsnappen, maar helaas heeft hij slechts één schoen aan, dus het wordt een barre tocht.

Wat er verder op z’n reis gebeurt zal ik niet in detail vertellen, maar je ziet hier wel Gallo’s enorme acteertalent en ook z’n ontzettende (fysieke) doorzettingsvermogen. Man, er zijn weinig acteurs die die ontberingen zullen willen/durven doorstaan. Daarnaast zie je ‘m steeds verder terugvallen in de meest basale menselijke vorm: een dier dat alles doet om te overleven. Z’n redding komt uiteindelijk – zoals past bij de film – uit initieel zeer onverwachte hoek, maar achteraf gezien erg mooi gekozen.

Skolomowski toont de meedogenloze natuur met geweldige shots. Mogelijk wil hij hier bewust de schoonheid, maar ook de ‘gewetenloosheid’ van de natuur tonen. Een natuur, waarin Mohammed als über-Bear Grylls (die survival-expert op Discovery Channel) om te overleven ook steeds meer een beest zonder geweten dient te worden. Maar is dat zijn ‘schuld’..?

Ik ben er uit: ik ga hem zo in m’n top 25 van het jaar zetten. Ook al begrijp ik het goed als mensen niet genoeg afstand kunnen nemen om deze film écht op waarde te kunnen schatten. Durf/wil/kun je echter volledig ‘open’ een film (te) kijken, dan zul jij deze film waarschijnlijk ook één van de betere films van ’t jaar gaan vinden…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1561768