A Dangerous Method (2011)
De eerste film die ik afgelopen zondag op het PAC-festival zag was A Dangerous Method, de nieuwe van David – The Fly, Eastern Promises – Cronenberg. En ik moet direct zeggen dat ik ‘m geweldig vond, zeker omdat ik erg veel affiniteit bleek te hebben met zowel Freuds als Jungs theorieën over onze psyche. De film vertelt namelijk het waargebeurde verhaal over de vriendschap en rivaliteit tussen Carl Gustav Jung en Sigmund Freud aan het begin van de vorige eeuw, en de rol die één bepaalde vrouw (Sabina Spielrein) in hun relatie had. En misschien wel doordat ’t een waargebeurd verhaal is zag ik de aanwezigheid van Cronenberg wat minder, ook al begrijp ik hoe gruwelijk interessant het onderwerp moet zijn geweest voor deze man die voornamelijk films maakt over de mens en hoe deze omgaat met z’n dierlijke instincten en verlangens…
Ik weet niet zeker hoe goed deze film te begrijpen is door ’t grote publiek. Ik heb wel wat ervaring met en nog meer interesse in psychotherapie, en de in de film besproken theorieën waren voor mij vrij makkelijk te begrijpen. Nu verwacht ik dat het voor de gemiddelde kijker van ‘de betere film’ geen probleem zal zijn hoor. Het was ook niet het begrijpen dat me zo fascineerde, als wel de affiniteit die ik met de theorieën heb. Ik weet dat ik als tiener al dacht dat achter bijna elke actie uiteindelijk een seksuele drijfveer schuil gaat, en om dat dan door Sigmund Freud verteld te zien worden, dat streelde m’n ego wel lichtelijk. Maar dat ik niet al te veel waarde wil hechten aan m’n ego (en zijn/haar wensen) heb ik ook reeds ondervonden, dus het was wederom erg fijn om hierin een bevestiging te zien van Sabina Spielberg, de patient-turned-lover-turned-psychoanalyst-herself, risicovol gespeeld door Keira Knightley.
En daarmee kom ik direct bij één van de punten waar sommige kijkers over zullen vallen: Keira Knightley’s vertolking van een hysterische/psychotische patiënt die aan het begin van de film wordt afgeleverd in de kliniek waar een jonge Carl Gustav Jung de ‘revolutionaire’ nieuwe behandelmethode van Freud inzet om mensen door gesprekken de oorzaak van hun psychische aandoening te laten ontdekken. Er zullen genoeg mensen zijn die haar vooral uit zullen lachen vanwege het bijna spastisch extra uitsteken van haar onderkaak en haar moeilijke manier van praten (naast het Russische accent dat ze zich aanmeet), maar ik heb ten eerste gelukkig geen ervaring met zo ver heen zijn, en ten tweede vertrouw ik master Cronenberg wel dat hij er meer van weet dan ik. En als je dus kunt accepteren dat dit realistisch is, dan zie je gedurende het verloop van de film wel hoe subtiel en genuanceerd Knightley haar rol neerzet.
Naast Knightley zien we Michael Fassbender als Jung en Viggo Mortensen als Freud. Beiden spelen hun rol erg goed, ook al kan ik maar moeilijk Fassbenders rol in Shame los zien van deze film. Shame was namelijk de laatste film tijdens het festival, en daarin speelt Fassbender een seksverslaafde en daarmee mogelijk wel de perfecte patiënt voor Freud. Maar daar zul jij geen last van hebben, dus terug naar de film.
De grote waarde van de film is misschien wel de manier waarop Jung en Freud als mensen worden neergezet. Jung is niet alleen iemand waarvan we zelfs op m’n communicatie-opleiding diverse theorieën over het omgaan met problemen behandelden (denk aan zaken als projectie, coping, etc.), maar was ook erg geïnteresseerd in droomanalyses en zelfs mystieke zaken als telepathie en helderziendheid. En daarover kreeg hij wat mot met Freud, die als ‘bedenker’ van de hedendaagse psychotherapie vooral bang was dat deze interesses de toch al flinke kritiek op de in die tijd nieuwe manier van het behandelen van mensen extra zou doen toenemen. Maar die angst was deels gestoeld op z’n eigen trots en ego, wat hem ook wel wat in de weg zat. Vanaf het moment dat hij tegen Jung zegt dat hij een bepaalde droom niet met hem wil delen omdat dat z’n autoriteit aan kan tasten zie je hun relatie ook bekoelen. Jung leek veel meer geïnteresseerd in de voortgang van het vakgebied, waarbij hij ook z’n eigen morele kompas af en toe verloor, terwijl Freud veel strakker in het gareel liep.
De voornaamste aanstichters van Jungs experimentele werkwijze (de gevaarlijke methode uit de titel?) waren twee patiënten van ‘m: Sabina Spielrein en Otto Gross (Vincent Cassell), zelf psychiater maar wel iemand die vond dat je je dierlijke instincten de vrije loop moest laten. De seksuele spanning tussen Spielrein en Jung was al vrij snel duidelijk, en Gross’ woorden gaven hem ’t laatste zetje. Maar daarmee gaf hij Spielrein misschien ook wel ’t juiste zetje naar ‘vrijheid’, een thema waar ze erg interessante dingen over zegt die nu misschien nog wel actueler zijn dan in de periode waarin A Dangerous Method zich afspeelt, namelijk net voor WO I.
Dus ja: vanwege het onderwerp vind ik dit sowieso al één van de betere films van ’t jaar. Daarnaast zien de beelden, locaties, kostuums, baarden e.d. er ongelooflijk authentiek uit, dus ook op ’technisch’ vlak is de film bewonderenswaardig. Nu weet ik ook dat er best wat Cronenberg-fans wat teleurgesteld zullen zijn, want de film bevat vrijwel geen ‘graphic violence’. Er wordt wel wat lang stilgestaan bij een bebloede jurk, maar Cronenberg heeft zich zelfs niet gewaagd aan de schijnbare fetisj voor poep die Spielrein in haar slechte momenten ook had.
Echt erg vind ik dát overigens niet ;).
Maar ik denk dat ik deze film dus ook geweldig vind omdat de mannen die aan de basis van de hedendaagse psychiatrie staan worden getoond als mannen die zelf ook hun ‘flaws’ hadden. Jung bedroog z’n vrouw niet alleen met Spielrein en Freud was mogelijk zelf wel seksueel gefrustreerd. Daarbij werd hij dus nogal gestuurd door z’n ego (hij was ook zo dominant persuasief dat hij vrijwel enkel volgers om ‘m heen had), terwijl er een mooie (en wederom ‘herkenbare’) scène in de film zit waarin Spielrein het juist over o.a. ’t loslaten van ’t ego heeft om pas écht vrij te kunnen zijn.
“En is het helpen van mensen om hun vrijheid te vinden en daarmee leren om te gaan niet één van de belangrijkste taken van een psychotherapeut?”
Ik moet toegeven dat ik niet voorbij het begin ben gekomen met Keira. Zo over de top geacteerd (ik mag haar sowieso niet) dus ben ik gestopt met kijken.
Maar zoals je het beschrijft ga ik toch weer een poging wagen om de film uit te kijken.