Shame (2011)
De afsluiter van het PAC-festival op zondag 5 februari was Shame, een indrukwekkende film over een succesvolle snelle kerel in het kille maar ook bruisende Manhattan, die gebukt gaat onder een nogal heftige seksverslaving. Van de vier films die ik tijdens het festival zag blijft deze toch wel het beste hangen. Waarschijnlijk vanwege de combinatie van onconventionaliteit, het onderwerp en de verrassende maar coole muziekkeuze.
Michael Fassbender speelt Brandon, werkzaam bij een of ander high end bedrijf in Manhattan. Hij is de topverkoper van ’t bedrijf en z’n succes wordt meermaals per week gevierd in kroegen en clubs. Samen met z’n baas (en beste vriend?) David jaagt hij op vrouwen, waarbij Brandon een stuk succesvoller is dan de getrouwde David. En in de openingsscène zien we direct Brandons werkwijze al, als hij een getrouwde vrouw in de metro tracht/lijkt te verleiden met enkel wat blikken. Dat was ook één van de momenten dat ik aan Roger Dodger moest denken, ook een film over een snelle Manhattanite die z’n neefje (een jonge Jesse – The Social Network – Eisenberg) leert dat “sex is everywhere“.
Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat achter Brandons succesvolle façade een seksverslaving schuilgaat. Eerst is er de ontdekking dat z’n computer op kantoor niet alleen vol met virussen, maar ook met porno staat. In z’n privé-sfeer zien we Brandon uitermate veel genieten van seks, maar achter dat genieten lijkt toch steeds meer een bepaalde dwangneurose te zitten. Toch heeft Brandon z’n zaakjes – voor de buitenwereld althans – aardig op orde. Hij is succesvol, populair, goed gekleed, en ga zo maar door.
Zijn zorgvuldig geconstrueerde leventje wordt echter behoorlijk overhoop gehaald als z’n labiele zus Sissy (Carey Mulligan) ineens op de stoep staat. Ze is weer eens gedumpt en heeft besloten om LA tijdelijk te verruilen voor New York.
Sissy’s komst is voor Brandon vooral lastig. Ten eerste duikt ze ’t bed in met David, maar ze ontdekt ook snel dat Brandon lang niet zo stabiel is als iedereen vermoedt. En dan krijg je al vrij snel door dat ze beiden nogal getroubleerd zijn. Redenen daarvoor worden door regisseur Steve McQueen niet gegeven, en dat is ook één van de knappere elementen van deze film. McQueen (die eerder indruk maakte in het arthouse-circuit met Hunger) durft veel zaken onuitgesproken te laten, dus verwacht geen duidelijke antwoorden op het hoe en waarom. Ik las net ergens dat er in de eerste twaalf minuten van de film geen dialoog zit – iets wat mij helemaal niet is opgevallen – dus er wordt wel iets verwacht van jou als kijker. Maar dat getuigt ook juist van respect van de makers voor ‘het publiek’, iets wat ik in veel (mainstream-)films mis de laatste tijd…
Yes, Shame is een erg indrukwekkende film. Bij vlagen ook wel wat herkenbaar en ontzettend interessant om op dezelfde dag te zien als Cronenbergs A Dangerous Method. Daarin speelt dezelfde Fassbender toevallig Carl Jung, vriend en collega van Sigmund Freud. En laat Brandon nu de perfecte patiënt voor Freud zijn geweest. Maar aan de andere kant: Shame laat ook zien hoe je (seksueel) kunt ontsporen als je juist alle vrijheid hebt om te doen en laten wat je wilt, en daar wordt in A Dangerous Method ook lichtjes aan gerefereerd.
Ik vergeet bijna de geweldige muziek van wat meer commentaar te voorzien. Ten eerste is daar de tot-tranen-roerende jazzy-versie van Sinatra’s New York, New York, gezongen door Carey Mulligan zelf (wat een geweldig talent is zij toch ook). Daarnaast mixt McQueen een beetje Drive-achtige 80-ies muziek (zij het iets duisterder) met klassieke muziek, en dat doet hij op een manier die zowel koel als vervreemdend werkt. En ook dat draagt bij aan de ongemakkelijke sfeer die de film af en toe oproept. Daarbij wordt Manhattan op een kille manier getoond die ik niet meer had gezien sinds American Psycho, en ergens past die film ook wel wat bij Shame.
Zeker niet voor iedereen, want de film kan je ook behoorlijk ongemakkelijk laten voelen. En in Amerika zal men wel weer vallen over de duidelijk naakte penis van Fassbender (maakte Gervais daar geen sterke grap over bij de Golden Globes?) en de diverse seksuele handelingen die voorbij komen. Jammer dat ze daar nog zo preuts zijn dat ze niet inzien dat het wel degelijk functioneel is in de film.
Ik weet het nu al zeker: deze komt in m’n top 25 aan ’t einde van ’t jaar…