Bukowski: Born into This (2003)
Charles Bukowski is de meest persoonlijke, authentieke en eerlijke schrijver waar ik ooit iets van gelezen heb. Zijn boeken en gedichten geven je direct toegang tot z’n ziel, omdat hij geen zin, tijd en/of energie had om het leven waar hij over vertelde met metaforen aan te kleden. Maar als je zo goed en direct het leven kunt beschrijven, dan heb je die omwegen ook helemaal niet nodig. Gisteravond zag ik eindelijk de documentaire Bukowski: Born into This, wat een gruwelijke must is voor iedereen die fan van hem is, maar ook voor mensen die denken dat ‘kunstenaar zijn’ een keuze is. Ik ken geen beter voorbeeld van een kunstenaar die laat zien dat zijn kunst een primaire levensbehoefte is. Je kon hem al z’n geld en bezittingen afnemen, zolang je maar van z’n typemachine (en goedkope rode wijn) afbleef…
Misschien wel ’t grootste compliment voor Bukowski dat in de documentaire voorbij komt is de passage waarin iemand vertelt dat hij in de bus zat met een aantal fabrieksarbeiders, die de hele dag waren afgebeuld aan één of andere lopende band, maar toen één van die arbeiders een dichtbundel van Bukowski las de hele bus bij elkaar schaterde. Het knappe aan Bukowski is namelijk dat zijn fans in alle lagen van de bevolking te vinden zijn. Waarschijnlijk ook omdat hij met z’n eerlijkheid voorbij het cynisme een ‘waarheid’ raakt. Ik kan me voorstellen dat zijn werk je niet aanstaat, maar dat ligt dan waarschijnlijk meer aan bepaalde patronen waar jij in ‘vast’ zit (een geloof in een onzichtbare god of in een systeem waar je het beste in gedijt als je bepaalde regels strak volgt, bijvoorbeeld), dan dat het aan zijn werk ligt. Nu weet ik dat ik me op glad ijs begeef, want ik ga even voorbij aan “smaak”, maar waar ik ooit zei dat het Bill Hicks was die mij, buiten m’n familie en vrienden om, ’t meeste had beïnvloed in m’n leven, ben ik daar nu niet meer zo zeker van, want mogelijk verdient Bukowski die plek wel. Zouden zij elkaar trouwens ooit ontmoet hebben? Ze zijn beiden gestorven in 1994, dus de mogelijkheid bestaat zeker…
Zoals je ziet kan ik m’n ‘fanschap’ niet buiten beschouwing laten, want heb ik eigenlijk al iets over de documentaire gezegd, buiten ’t feit dat elke Bukowski-fan deze moet zien?
Ik moet trouwens eerlijk zeggen dat er volgens mij zeer weinig schrijvers zijn die je vrijwel volledig leert kennen door hun werk te lezen. Wat ik daarmee wil zeggen: de documentaire bevestigde eerder mijn reeds bestaande beeld van hem, dan dat ik echt meer over hem leerde. Je ziet Bukowski op erg veel archiefmateriaal voorbij komen, inclusief de beruchte scène uit The Charles Bukowski Tapes van Barfly-regisseur Barbet Schroeder, waarin hij in een dronken bui z’n vrouw van de bank stompt en schopt omdat ze hem maar lastig blijft vallen. Niet dat hij niet van haar hield, en zij van hem, maar dat soort dingen gebeurden ook.
Daarnaast komen grote namen (en nog grotere fans) voorbij als Sean Penn, Tom Waits, Harry Dean Stanton, Bono en vele, vele anderen. Dat de documentaire behoorlijk ‘kaal’ is gebleven vond ik initieel wel wat jammer, maar eigenlijk past dat ook wel ’t beste bij ’t onderwerp. In feite wordt z’n leven zonder opsmuk getoond, vanaf z’n vader die ‘m van z’n zesde tot z’n elfde gemiddeld drie keer per week sloeg met een soort riem, z’n puberteit die werd gekenmerkt door acne vulgaris, waardoor hij zo onzeker werd dat hij niet daar z’n prom durfde (hij keek vanaf de parkeerplaats naar de kids die in vol ornaat arriveerden, terwijl hij z’n hoofd met toiletpapier omwikkeld had en twee gaten had gemaakt om iets te zien) tot aan z’n eerste baantje als postbode. En waarschijnlijk is de grootste kracht van Bukowski’s werk dat ik me dit nog zó goed herinnerde uit bv. Ham on Rye (over z’n jeugd), dat ik me bij sommige scènes afvroeg of ik de documentaire al eerder had gezien. Dat was echter zeker niet zo, en het toont dus vooral hoe diep hij me al ooit in zijn verhalen heeft weten te trekken, waardoor ik de gebeurtenissen bijna als eigen herinneringen terug kon halen…
Aan de ene kant ben ik erg blij dat ik niet zo’n pijnlijke jeugd heb gehad, maar ik ken geen andere kunstenaar waarbij het zo duidelijk wordt dat om échte schoonheid te creëren je ook echt hebt moeten lijden. En ergens is het dus ook ‘jammer’ dat ik zo’n fijne opvoeding heb gehad, want zoals voor iedereen die ‘iets met schrijven doet’ (ik ben ’t wel met Bukowski eens dat het aan anderen is om jou “schrijver” te noemen), is schrijven als Bukowski wel ’n geweldig ideaalbeeld om na te streven. Misschien toch maar eens een paar vaten wijn inslaan..?