The Most Dangerous Man in America: Daniel Ellsberg and the Pentagon Papers (2009)

Een ontzettend interessante documentaire die twee jaar geleden de ‘Oscarstrijd’ dan wel verloor van The Cove (Food, Inc. was ook nog genomineerd), maar eigenlijk zoveel onthullende zaken over de Vietnam-oorlog blootlegt dat iedereen ‘m zou moeten zien.
Maar ’t probleem: who cares dat de Amerikaanse overheid leugens en ‘fabricated evidence’ gebruikt om de wereld te regeren via oorlogen? Dat die desinteresse al langer bestaat ondervond Daniel Ellsberg zelf trouwens ook. En hoe cynisch word je dan als zelfs deze schijnbaar laatste civiele poging om de democratie te redden behoorlijk mislukte..?

Maar dat maakt deze documentaire niet echt minder interessant voor iedereen die nog wakker geschud moet worden over de corruptheid van de internationale politiek. Daniel Ellsberg was namelijk de hooggeplaatste Pentagon-medewerker die op ’n gegeven moment z’n geweten niet langer kon onderdrukken en zo’n 7000 pagina’s aan (meer dan) top secret-materiaal via allereerst The New York Times naar buiten bracht. Mogelijk zegt dat jou niets, maar de term ‘Pentagon Papers’ zal bij velen toch wel iets van een belletje doen rinkelen, toch? Zo niet: dan is deze documentaire sowieso een ideale kijk in de Amerikaanse politiek eind jaren 60, begin jaren 70, geeft men ook een mooi beeld van wie Ellsberg is, maar tonen de makers ook hoe gruwelijk lomp en nietsontziend Richard Nixon dacht over de Vietnamese bevolking. Als je ziet waar je als Amerikaanse president mee weg kunt komen, dan is Sacha Baron Cohens statement aan het eind van The Dictator ineens nóg scherper.

Omdat het vrijwel ondoenlijk is om de grote hoeveelheid geheime informatie hier te herhalen (geïnteresseerden zullen deze documentaire – die vorige week op Canvas was – toch wel móeten kijken), ga ik vooralsnog vooral in op de documentaire zelf. Deze wordt namelijk door Ellsberg zelf verteld, die nog altijd traanogen krijgt als hij terugdenkt aan ’t moment dat hij z’n ‘openbaring’ kreeg, toen een beroemde dienstplichtweigeraar hem overtuigde van ’t feit dat het voor Amerikaanse jongeren beter was om de gevangenis in te gaan, dan naar Vietnam te gaan om te vechten. Maar de film toont ook hoe Ellsberg, als zeer hooggeplaatst adviseur van zowel McNamara als Kissinger, met zijn werk voor ’t Pentagon (en de RAND Corporation) dacht bij te dragen aan ’the right thing’. En door deze nuance in Ellsberg zelf wordt de kans, dat deze documentaire wat té eenzijdig is, grotendeels teniet gedaan. Natuurlijk zijn er Amerikanen die hem nog altijd als een verrader zullen zien, maar als je moet kiezen tussen Ellsbergs principes en Nixons handelen, dan is de keuze – na het zien van deze documentaire – snel gemaakt. De tapes waarop Nixon te horen is zullen wel al lang bekend zijn (voor mij waren ze dat overigens niet, althans niet zo gedetailleerd), maar als je hoort hoe hij “I don’t give a crap about South Vietnamese civilians” zegt, in een gesprek over ’t mogelijk inzetten van kernbommen om wat dijken op te blazen, dan geeft dat toch nog altijd kippenvel.

Daarnaast is het gruwelijk interessant te zien/horen hoe Ellsberg de ‘groene’ National Security Advisor Henry Kissinger inlichtte over wat inzage in zulke vertrouwelijke documenten met jou als persoon zal doen, en hoe dat bijna ‘logisch’ leidt tot het bij voorbaat al in de wind slaan van adviezen van experts, omdat zij niet alle informatie hebben. Of de voor Ellsberg opzichtige leugens van Kissingers voorganger McNamara tegen de pers, tien minuten na ’n gesprek waarin McNamara het eens was met Ellbergs verhaal over de Vietnam-oorlog, maar tegen de pers ’n positief en volledig omgedraaid beeld neerzet…

Nee, meer wil ik niet op de inhoud in gaan. Ellsberg verdient ontzettend veel credits voor z’n lef, zeker omdat hij letterlijk z’n oude leven vaarwel moest zeggen toen hij besloot z’n principes te volgen en daarmee volgens Lyndon Johnson “the most dangerous man in America” werd. Daarmee toont hij mogelijk ook een oorzaak voor de toch wat lauwe reactie van het Amerikaans publiek na de onthullingen in alle grote Amerikaanse kranten: mensen moesten toch gewoon naar hun werk en waren toen ook al verknocht aan hun comfortabele leven, dat ze niet in gevaar wilden brengen door public disobedience te tonen. En natuurlijk kun je vele links leggen met de huidige tijd (zelfs met huidige oorlogen), en kun je je afvragen waarom Wikileaks uiteindelijk zo weinig teweeg heeft gebracht, maar dan wordt de cynicus in mij wakker en blijf ik waarschijnlijk nog wel een paar alinea’s doortypen. Houd het er maar op dat de media nu nóg meer in handen zijn van grote bedrijven die er baat bij hebben dat de status quo gehandhaafd blijft, en dat daarmee de media misschien juist nog wel veel meer gecontroleerd worden dan ooit tevoren.

In hetzelfde licht was dát misschien wel de reden dat de Amerikanen de Vietnamezen wilde gaan ‘helpen’, want ze waren bang dat er zo’n lastige bestuursvorm geïnstalleerd zou gaan worden: democratie. En daarom fabriceerden ze bewijs om verkiezingen te voorkomen en het door hen neergezette corrupte regime in het zadel te houden. Opmerkelijk ook dat president Truman daarom jaren eerder al de Franse (re-)kolonisatie financierde…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1319726