On the Road (2012)

Beroering alom, toen bekend werd dat Jack Kerouacs generatie-definiërende boek On the Road verfilmd zou gaan worden. Ik las het boek zo’n vijf, zes jaar geleden, en ik was ook zeker wat huiverig. M’n nieuwsgierigheid en liefde voor film ‘won’ echter makkelijk, dus gisteravond zag ik ‘m.
En ik begrijp nu ook hoe lastig het is om de film niet continu te vergelijken met ’t boek, want wat ik zeker merkte was dat ik me het boek een stuk gedetailleerder en beter herinnerde dan ik vooraf had gedacht, wat zowel licht negatieve, maar zeker ook positieve gevolgen had voor m’n beleving…

Regisseur Walter Salles (bekend van Central do Brasil en The Motorcycle Diaries) durfde het aan om het lastig verfilmbare boek naar ’t witte doek te vertalen. In de eerste scène voelde ik me vrijwel direct in het verhaal getrokken worden, en dat is meteen ’n groot compliment voor Salles. Ik voelde een nostalgische herinnering aan de ogenschijnlijk onbegrensde vrijheid die ik in m’n jeugd voelde, waarin je in de zomer met vriendjes op pad gaat en niet weet hoe de dag gaat verlopen. Ik weet het: memory makes a moment peak, dus die herinnering zal een stuk ‘mooier’ zijn dan hoe ik ’t toen beleefde, maar toch. En zoals je ziet gebruik ik het woord “herinnering” nu al twee keer, maar dat woord is ook van toepassing op het boek/de film zelf.

Moeder aller road trips
Jack Kerouac schreef On the Road in april 1951, in een drie weken durende ’trip’ op Camel sigaretten, benzedrine en wietjointjes. Maar wat hij schreef was niet enkel het verhaal over z’n avonturen met de hedonistische rebel Dean Moriarty (gebaseerd op Beat-held Neal Cassady), die hij volgde omdat hij als beginnend schrijver graag interessante mensen volgde, maar ook de manier waarop het boek tot stand kwam. Kerouac schreef het verhaal (waarin hij zichzelf Sal Paradise noemde) vanuit z’n eigen herinnering aan de vier jaar die hij met Moriarty/Cassady optrok. Daarmee is het verhaal er één van een beginnend schrijver, maar ook één van de moeder aller road trips, en volgens sommigen zelfs de grondlegger van het genre. En ik denk dat die combinatie in het boek wel beter werkt dan in de film…

Verschil in tempo
Call me conventional, maar ik denk dat Salles wat meer afstand had mogen nemen van het boek, om thematisch gezien een betere film te maken. Begrijp me niet verkeerd, ik geef deze film een ruime voldoende, maar met zulk bronmateriaal verwacht je natuurlijk nóg meer. Ik denk echter dat een iets conventionelere spanningsboog (of dramatische ontwikkeling) de film beter had gemaakt, ook al weet ik dat ‘plotloosheid’ juist één van de essentiële thema’s van ’t boek was. Het ‘probleem’ van de verfilming zit ‘m in iets dat te maken heeft met een term die ik uit de communicatie ken: pacing.
In een boek kun je je namelijk zelfs ’t tempo bepalen waarin je het verhaal opneemt. Hierdoor kun je ‘in’ en ‘uit’ het verhaal stappen als dat jou uit komt. Jij kiest er dus bewust voor ’terug’ te gaan naar de wereld van Dean, Sal, Carlo, Ed, Old Bull Lee, etcetera. Internal pacing noemt men dat in reclametermen. Maar bij film wordt het tempo ‘extern’ (buiten jou om) bepaald. Een film kijk je in één rit, en je betrokkenheid in zo’n rit wordt bepaald doordat je je mee wilt laten voeren door een karakter, wiens ontwikkeling jou emotioneel raakt (als het goed is). En deze verschillen tussen het lezen van een boek en het kijken van een film hebben gevolgen voor de manier waarop je omgaat met zaken als karakterontwikkeling, spanningsbogen, etcetera.

Te trouw aan ’t boek?
Natuurlijk mag/kun/moet je als filmmaker de vrijheid nemen om het verhaal op jouw gewenste manier te vertellen. Maar van mij had Salles het verhaal wat filmischer mogen maken. Hiermee schiet ik natuurlijk wel wat in m’n eigen voet, want ook al ben ik een voorstander van risicovolle en onconventionele films, ik denk dat Salles net wat meer vrijheid had moeten nemen. Zoals ik al zei weet hij de sfeer geweldig te pakken (de hele film door), maar van mij had hij bijvoorbeeld wat meer mogen focussen op Kerouac en z’n worsteling als schrijver (denk bv. aan de verfilming van Charles Bukowski’s Factotum, met Matt Dillon), of de metaforische betekenis van Dean in ’t verhaal…
Dat had een hele andere aanpak opgeleverd dan in het boek wordt gehanteerd, waardoor de hoofdpersoon een wat duidelijkere karakterontwikkeling door had kunnen maken. Maar aan de andere kant: dan had ik mogelijk kritiek gehad op ’t feit dat hij niet trouw was geweest aan ’t boek…

Goede casting
M’n beschrijving van wat ik van de film vond is misschien niet 100% duidelijk, dat is bij het acteerwerk wel ’t geval. Daar ben ik namelijk uitermate positief over. Garrett – Tron: Legacy – Hedlund vangt de gekte, viriliteit en energie van Dean Moriarty erg goed, al had hij er – afgaande op z’n overmatige drugsgebruik – wel wat ‘rotter’ uit mogen zien. Dat wordt op het einde trouwens aardig goedgemaakt, dat dan weer wel. Sam – Control – Riley’s zwaarstemmige Amerikaanse accent (hij is zelf Brits) valt af en toe wel wat teveel op, maar overall heeft hij wel de juiste uitstraling voor iemand op zoek naar ’n verhaal, op zoek naar avontuur, op zoek naar een leven onderweg.
Van Kristen Stewart wist ik eigenlijk al dat ze de rol van Mary Lou meer dan voldoende zou spelen. De combinatie van rauw- en geilheid toonde ze eerder namelijk al in Welcome to the Rileys en Into the Wild (en als ze dat in die vampier-/weerwolf-films nou ook had gemogen, dan waren dat wél interessante films geworden). Kirsten Dunst is wat onopvallend als Camille, terwijl Tom Sturridge in een paar scènes aardig imponeert als Carlo Marx (gebaseerd op Howl-auteur Allen Ginsberg). Viggo Mortensen zie je genieten van z’n rol als Old Bull Lee (= William S. Burroughs), ook al vergt die rol niet zo heel veel van zo’n klasse-acteur als Mortensen.
Misschien wel ’t meest verrassend is de bijrol van Amy Adams; ze speelt vaak het lieve wat rare vriendinnetje, maar soms springt ze uit die typecasting. Dat deed ze al erg goed in The Fighter (en het hier vrij onbekende Junebug), en hier vraag je je echt af of ze nou écht hagedissen uit ’n boom aan het vegen is met een bezem, of dat ze echt veel te hard aan ’t trippen is, daar in de benauwde moerassen van Louisiana…

Conclusie
Ja, ik lijk hierboven mogelijk wat teleurgesteld, maar dat valt eigenlijk wel mee. Ik vind het lastig om de film los te zien van ’t boek, en de film bracht me heerlijk terug naar m’n beleving van ’t boek. Wat wel duidelijk is geworden, is dat het inderdaad een lastig te verfilmen boek was. Maar het feit dat Salles de sfeer van het boek heeft weten te vangen doet eigenlijk al m’n kanttekeningen grotendeels teniet…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt0337692