Les Misérables (2012)

Allereerst: ik heb weinig met musicals. Ik genoot overigens stevig van Baz Luhrmanns spektakelstukken Romeo + Juliet en Moulin Rouge! en heb in m’n hele leven één musical in ’t theater gezien (Turks Fruit; die ik geweldig vond toen). Ook zag ik Chicago in de bioscoop, maar ik genoot bv. veel meer van John Turturro’s musical-drama Romance & Cigarettes.
Na deze introductie: Les Misérables is ’n prachtige productie, gebaseerd op ’n prachtig verhaal, met ’n aantal excellerende acteurs. En ook al vind ik dat ’n musicalfilm als Les Misérables letterlijk indruist tegen misschien wel ’t belangrijkste criterium waarop ik films normaliter beoordeel, op één vlak werkte deze over-exposé juist wél. Al heb ik verhaaltechnisch ook één groot kritiekpunt, dat compleet los staat van de vraag of je ’n musicalfilm wel als “film” kunt recenseren…

Het verhaal
Victor Hugo’s klassieke verhaal over ’n nogal zwaar gestrafte dief die z’n hele leven lijkt te moeten boeten voor één misstap en die z’n verlossing vindt in het redden van de liefde tussen z’n pleegdochter en haar jonge geliefde is gezet net na de Franse Revolutie, dus tegen de achtergrond van de strijd voor ’n eerlijkere verdeling tussen de verschillende sociale klassen. En daar zit direct ook ’n groot compliment voor de film, want de manier waarop Fantine’s teloorgang in beeld is gebracht: daar werkte die dubbele uitleg juist wél. In zeer korte tijd lukte het regisseur Tom – The King’s Speech – Hooper en Anne Hathaway (die Fantine speelt) de gruwelijke ongelijkheid zó te tonen dat ik bijna kwaad werd, en dat is voor mij ’n teken dat het werkt. Hoe die dubbele uitleg echter ook ’n overall zwakte van musicals is waar ik me niet overheen kan zetten, daarover verderop meer, want eerst meer over Jean Valjean, erg sterk gespeeld door de hiervoor voor ’n Oscar genomineerde Hugh Jackman.

Valjean stal ooit ’n brood om het zieke zoontje van z’n zus te voeden, werd gepakt, en kreeg daar vijf jaar voor. ’n Uitbraakpoging leverde hem nog zo’n veertien jaar extra op, waardoor hij pas negentien jaar later – onder voorwaarden, zeer belangrijk om te onthouden (!) – vrijgelaten wordt door inspecteur Javert (Russel Crowe). Na een tijdsprong van ’n jaar of acht heeft Valjean zich als monsieur Madeleine opgewerkt tot burgemeester van de stad (van heel Parijs zelfs?). Hij is ook de eigenaar van ’n fabriek, en als er ’n ruzie tussen ’n paar werksters ontstaat laat hij iets te achteloos Fantine ontslaan door z’n voorman. Ondertussen heeft echter ook Javert zich weer ten tonele gemeld, nu als beschermer van de stad, want de ongelijkheid tussen de verschillende klassen is door de revolutie helaas niet weggenomen. Javert herkent Valjean bijna in Madeleine, maar door diens positie als burgemeester durft hij hier niet echt onderzoek naar te doen. Maar op dat moment in de film vroeg ik me al láng af waarom Javert zo gedreven achter Valjean aan zit, want dat wordt dus pas helemaal aan het einde toegelicht. Als in: alles wordt overduidelijk uitgelegd (zie “over-exposé” en “dubbele uitleg“), maar de reden waarom Valjean continu Javert achter zich aan heeft lijkt bijna te zijn vergeten en komt pas in het laatste kwartier terloops aan bod (het heeft te maken met die “voorwaarden” waar ik het aan het begin van deze alinea over had). En dat is verhaaltechnisch ’n vrij groot kritiekpunt mijnerzijds…

Valjeans verlossing
Ondertussen is Fantine bezweken aan de gevolgen van ondervoeding/-koeling/verkrachting/uitbuiting, maar niet voordat Valjean/Madeleine haar beloofd heeft voor haar dochter Cosette te gaan zorgen. Hij neemt haar als z’n pleegdochter over van de slinkse herbergier Thénardier (Sacha Baron Cohen) en z’n vrouw (Helena Bonham Carter). Weer ’n tijdsprong verder is Cosette (Amanda Seyfried) inmiddels ’n jonge vrouw, die plotsklaps verliefd wordt op één van de aanstichters van de anti-monarchistische opstand in het Parijs van 1832: Marius (Eddie – My Week with Marilyn – Redmayne). Valjean ziet z’n pleegdochter natuurlijk het liefste voor eeuwig onder zijn eigen hoede blijven, maar al snel wordt hem duidelijk dat de liefde tussen Cosette en Marius zó groot is dat dit hem de gewenste ‘verlossing’ kan bieden, waarna hij er alles aan doet om de twee bij elkaar te krijgen…

Over-exposé
Inderdaad: ’n flink uitgebreid verhaal. En als dat de reden was dat er zoveel van de ontwikkelingen letterlijk verteld werden, dan had ik dat de film nog wel ‘vergeven’. Feit wil echter dat ’n musical veel meer op ’n boek dan op film lijkt, want net als in ’n boek (b)lijkt het dus gebruikelijk dat werkelijk elke gedachte en alles wat jij móet weten ook letterlijk verteld wordt. Waar de kracht van ’n goed scenario juist ligt in ’t feit dat je dialogen zoveel mogelijk beperkt/inkort en jij als kijker ook de gelegenheid krijgt om te ‘voelen’ wat ’n karakter meemaakt, daar krijg je in Les Misérables geen seconde rust. Ik had echt meerdere keren de hoop dat bv. Valjean gewoon eens de tijd nam om een tijdje uit ’n raam te staren en z’n acties te overdenken, maar voordat ik ook maar even adem kon halen begon hij alweer datgene te zingen wat ik eigenlijk wilde voelen. En 98% van de dialogen in de film worden gezongen, veel meer dan in bv. Moulin Rouge!, Romance & Cigarettes of Chicago.

Natuurlijk moet ik hier niet over zeiken, want ik wist dat het ’n musical ging kijken, maar om het breken met één van de belangrijkste regels in cinema (“Show, don’t tell..!“) te illustreren kort ’n voorbeeld. Tijdens de laatste repetities van The Tree of Life – één van de beste films van de laatste tien jaar, if you ask me – verraste Terrence Malick z’n cast door te eisen dat ze alles nog ’n keer gingen repeteren, maar dan zonder enige vorm van dialoog. De hele scène moest dus non-verbaal gespeeld worden, met als uiteindelijke en prachtige resultaat een mystieke en spiritueel interessante instant classic, die juist beter werd doordat Malick erop vertrouwde dat de beelden, niet de dialogen, ervoor zouden zorgen dat de film zich zo lekker in je hoofd kon nestelen (mits je de film deze tijd/ruimte gaf natuurlijk).

Conclusie
En waar het verhaal van Hugo wel ’n klassieker is, daar zal deze film dat niet worden, verwacht ik. Ik had liever gezien dat ze het boek hadden verfilmd, niet de musical. Ook al heeft vrijwel iedereen die aan de film heeft meegewerkt ’n topprestatie geleverd. Het ziet er namelijk prachtig uit, van kostuums tot make-up tot verrassende visual effects. En ook de muziek is geweldig, al voelde ik wel ’n paar keer wat frustratie, dat bepaalde zangpartijen niet in ’n climax eindigden. Zat ik net lekker in ’n nummer, met de verwachting dat het aangezet zou gaan worden tot ’n hoogtepunt, ebde het weer wat weg. Natuurlijk ’n gevolg van ’t feit dat ALLES gezongen wordt, maar dat frustreerde mij dus lichtelijk.
Daarnaast zingen alle acteurs echt geweldig (aan Crowe was het wel lastig wennen), alhoewel ik ’t wel jammer vond dat ze het zingen niet op de set hebben opgenomen. De zangpartijen lijken in ’n studio te zijn gedubt, waardoor het eigenlijk net té perfect klinkt, wat óók ’n reden is dat ik me jammer genoeg niet kon verliezen in het prachtige verhaal…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1707386