Matterhorn (2013)

Filmtechnisch valt er mogelijk wel iets aan te merken op Diederik Ebbinge’s Matterhorn, maar doordat hij met ’n combinatie van lef, doorzettingsvermogen en respect voor jou als kijker weet te debuteren met een erg vermakelijke film, vergeef ik hem die kleine schoonheidsfoutjes met gemak. En doordat hij tijdens de Q&A na afloop van de film ’n paar rake dingen vertelde vergeef ik ‘m zelfs dat ik tijdens de film al voelde dat de thematiek/essentie van de film (vooraf) niet duidelijk gedefinieerd was.
En Ton Kas en René van ’t Hof vormen na Plan C wederom een heerlijk tragikomisch duo…

Het verhaal
Bewust gezet in ’n ongedefinieerde tijd vertelt Ebbinge het verhaal van weduwe Fred (Kas) die z’n leven nogal dwangmatig geordend heeft, volledig passend in het streng gereformeerde Zeeuwse dorpje waar hij woont. Als hij op ’n dag echter de verdwaalde zwerver Theo (Van ’t Hof) tegenkomt, dan blijkt dat z’n christelijke (met een “g”) aanpak – het helpen van zwakkeren, het bieden van eten en ’n bed aan iemand die het minder heeft – toch nogal wat argwaan wekt in het dorp.
Als kijker voel je echter al lang aan dat Theo misschien wel eens precies die schop onder de reet kan zijn die Fred nodig heeft om zich over het verlies van z’n vrouw heen te zetten. En dat de rest van de film niet echt verrassend is deed niks af aan mijn ervaring, want Ebbinge weet de vaart er goed in te houden en blijkt erg goed op het randje van het ’toelaatbare’ te kunnen balanceren. En dat hij dat risico ook bewust durfde te nemen verdient eigenlijk alleen maar bewondering.

Aparte opzet
Voordat er ’n script was wist Ebbinge al dat hij z’n eerste lange speelfilm wilde maken met Kas en Van ’t Hof. Dat ze een heerlijke licht absurdistische chemie hadden bleek natuurlijk al in Plan C, maar Ebbinge wilde ook het ongelijk van velen tonen door Kas z’n eerste echte hoofdrol te geven. Waar hij eerder enkel getypecast werd als “Amsterdamse rouwdouwer” krijgt Kas hier ruim de gelegenheid om te laten zien wat hij allemaal kan, iets wat hij met z’n hele lijf aan heeft gegrepen.
Ebbinge’s ideeën en uiteindelijk het hele verhaal vielen samen toen hij ’n verhaal over het voeden van ’n zwerver van iemand hoorde, waarmee het personage van Theo was geboren…

Door deze ietwat onconventionele aanpak is het niet zo verwonderlijk dat er ’n duidelijk centraal thema lijkt te ontbreken. Dat zal ook de reden zijn geweest dat ik bij enkele elementen mogelijk meer symboliek of diepgang ging zoeken dan er waarschijnlijk in zit. En misschien zie je hier Ebbinge’s achtergrond in cabaret en TV – hij was o.a. lid van De Vliegende Panters – wel het duidelijkst, want soms is het meer sketch dan film. Maar dat hij een talentvol maker is, dat maakt hij met Matterhorn toch ook zeker wel duidelijk. Naast de vrij minutieuze uitwerking van details in de film, waardoor de film qua ritme heel lekker loopt naar ’n mogelijk wat voorspelbaar maar niet minder ontroerend einde, viel het me ook enkele keren op hoe hij knap en bewust bepaalde zaken weglaat, omdat jij die in je hoofd al invult. Waar veel makers (of studio’s) met alle zekerheid willen voorkomen dat jij iets niet begrijpt en daardoor informatie vaak dubbel en dwars in beeld en/of geluid tonen – wat in mijn ogen dus beledigend is voor jouw intelligentie (zie mijn kritiek op Les Misérables bijvoorbeeld) – daar heeft Ebbinge wél vertrouwen in jou als kijker. En dat is erg fijn…

Herkenbare motivatie
Tijdens eerdergenoemde Q&A vertelde Ebbinge dat hij er zelf ook nog niet voor 100% uit is wat nu de centrale thematiek van de film is, en dat hij daar eigenlijk ook niet al te analytisch naar wilde zoeken. Hij vertelde dat hij het juist interessant vond om in deze tijd, waarin alles steeds harder tegen harder gaat, ’n film te maken over iemand die zich afzet tegen de (lokaal heersende streng gereformeerde) dogma’s. Juist om het te koppelen aan iets waar ik me ook steeds meer mee bezighoud (zie bv. m’n recensies van Dans la Maison, The Broken Circle Breakdown of Life of Pi): blijkt het de laatste tijd namelijk niet steeds meer dat we mogelijk lang niet zo goed met alle vrijheid om kunnen gaan als we altijd gedacht of gehoopt hebben? En door het juist in zo’n streng-gelovige omgeving te zetten, daarmee toont Ebbinge dat onze lichte stuurloosheid in dezen misschien wel mede ’n gevolg is van de ontzuiling en de bijna dwangmatige afkeer tegen alles wat met geloof te maken heeft. En in dat licht vertelde hij ook exact dat waar ik me ook wel eens over uitgelaten heb, dat atheïsme namelijk steeds vaker op ’n strengere manier beleden lijkt te worden dan mening gelovige zijn geloof belijdt…

Final credits
Ja, ondanks de lichte voorspelbaarheid en wat cliché-typetjes (iets wat misschien wel bewust gedaan is, maar wat ’n paar keer net wat minder werkte) ben ik best blij dat we in Ebbinge een nieuwe filmmaker hebben. Hij durft bewust risico’s te nemen en weet ook wel dat niet iedereen de film zal trekken. “Die scène in de supermarkt, dat is ’n mogelijk afhaakmoment. Maar als je die pikt, dan pik je de rest van de film ook wel…”
En ik verwacht dat hij daarom de film ook wat ‘onzeker’ heeft gemaakt qua tijdsetting. Zo merk je aan de bus in het openingsshot al dat er iets niet klopt qua tijd, en langzaam wordt steeds duidelijker dat veel dingen in de film er voor moeten zorgen dat je je wens om de tijd te duiden juist los moet laten. Ebbinge creëert een wereld waarin hij via opmerkelijke en absurde situaties waarschijnlijk ook iets over Nederland wil zeggen, maar toont direct in het begin al dat het ’n soort sprookje van alle tijden is, en dat je niet teveel moet gaan mierenneuken om van deze film te genieten…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt2650718