Before Midnight (2013)
Negen jaar later komen we Jesse en Celine (gelukkig) wederom tegen, deze keer op vakantie in Griekenland. En wederom weten regisseur-scenarist Richard Linklater en mede-schrijvers Ethan Hawke en Julie Delpy mij te verbazen met geweldige en af en toe eng herkenbare dialogen, die zo naturel ogen dat je je amper voor kunt stellen dat ze geschreven en gerepeteerd zijn.
Over de resulterende pijn en pracht van eerlijkheid in misschien wel de mooiste en meest unieke liefdesgeschiedenis in cinema van de laatste decennia. Want Before Midnight is de derde film over Jesse en Celine, negen jaar ná Before Sunset, en inmiddels achttien jaar na hun eerste onmoeting in Before Sunrise. En ik hoop echt dat we ze over een jaar of negen wederom op het witte doek mogen tegenkomen…
Het verhaal
En dat “tegenkomen” voelt bijna letterlijk aan, zo écht komt ook deze film weer over. Maar kort eerst hun geschiedenis. In Before Sunrise ontmoet een jonge Amerikaanse twintiger in een trein naar Wenen een mooie Française, knoopt een gesprek aan en haalt haar over een nacht met hem door te brengen in Wenen, waarin ze vooral heel veel lopen en praten. Na een vrijpartij vertrekt hij terug naar Amerika, maar zal hij haar ooit nog zien? Before Sunset toont dat ze elkaar negen jaar later weer tegenkomen. Hij is ongelukkig getrouwd en vader van een zoon, zij komt ook net uit een mislukte relatie. Zou er nog iets van de spanning van hun Weense avontuur over zijn? Jazeker..! Maar zit er toekomst in hun relatie..?
Dit derde deel toont dat die toekomst er wel degelijk was (en is?). Jesse en Celine zijn op vakantie op de Peloponnesos. Hij heeft net z’n zoon op het vliegtuig richting Amerika gezet en achterin de auto ligt een schattige tweeling te slapen. Maar wat al snel blijkt: hun gesprekken zijn nog altijd even eerlijk, oprecht als pijnlijk, wat ervoor zorgt dat er wel wat barsten in hun relatie dreigen. Hij mist z’n zoontje en wil graag dichter bij hem zijn, terwijl zij juist net een goede nieuwe baan aangeboden heeft gekregen in hun woonplaats Parijs. In de vele gesprekken die volgen vragen ze zich beiden af wie er nou meer op dient te geven voor de ander of voor hun relatie, en tijdens die gesprekken komen logischerwijs ook langzaam andere begraven issues naar boven…
Praatfilm
Als je het script van Before Midnight in zou kunnen zien, dan verwacht ik dat zo’n 97% van de tekst uit dialogen bestaat, en maar een paar procent uit beschrijvingen van de omgeving en de non-verbale acties van de karakters. En waar ik in vrijwel al m’n recensies het adagium “show don’t tell” als het ware predik – dus dat de kracht van film vaak zit in het juist niet uitleggen of letterlijk vertellen van iets, maar door het te laten zien via/in/door de acties van de karakters – daar laat ik dat hier graag helemaal varen. De dialogen zijn namelijk zó echt, menselijk en herkenbaar, dat Linklaters film juist die welbekende uitzondering op die (conventionele) ‘regel’ toont.
Maar het is dus wel een praatfilm, en ik weet dat niet iedereen dat zal trekken. In het filmhuis waar ik Before Midnight zag liepen zelfs een aantal mensen weg, iets wat ik volgens mij daar niet eerder meemaakte, of het moet bij Gaspar Noé’s tripfilm Enter the Void zijn geweest. Ik weet ook niet zeker hoe de film zal zijn voor mensen die de eerste twee delen niet kennen. Er wordt namelijk genoeg gerefereerd aan de eerdere films, en stiekem zit Celine’s gitaarspel uit Before Sunset in de score verwerkt. Maar ik kan me dus wel voorstellen, dat als je er niet in komt, je je waarschijnlijk afvraagt “what the fuzz is all about“, want door het naturelle gemak, de menselijkheid en juist het ontbreken van over-dramatisering in de gesprekken kan ik me voorstellen dat je ook denkt: “Ja leuk, maar laat ze dat gezeur gewoon voor zichzelf houden.“. Ik zat er echter vanaf de eerste scène al direct goed in en dacht daarom juist: “Waarom zit ik niet met hen aan die tafel..?“.
Cast
Niet vaak werd een film zó ‘gedragen’ als door Hawke en Delpy. Zij zijn als het ware de film, het verhaal, de karakters. Dat komt natuurlijk doordat ze zelf ook meeschreven aan de laatste twee films, en daarom voelt alles – zeker voor een fan als ik – zo bekend aan. Maar ook scherp, want dat zijn de dialogen zeker. Maar dus ook zo echt en spontaan dat het lastig voor te stellen is dat alles wel degelijk geschreven en gerepeteerd is. Er is veel minder geïmproviseerd dan je mogelijk denkt, en als ik dan denk aan die bijna 20 minuten-durende take aan het begin van de film, of aan hun wandeling naar het hotel, waarin (vrijwel?) onafgebroken takes gebruikt zijn waarin ze continu met elkaar in gesprek zijn, dan stijgt m’n waardering des te meer. En alleen al vanwege Delpy’s ervaring met de Before-films vond ik haar twee eigen films – 2 Days in Paris en 2 Days in New York – ook een stuk leuker. Al neigen die wel meer naar het ‘Woody Allen-genre’, wat overigens geen diskwalificatie is natuurlijk…
Naast Hawke en Delpy vielen me ook nog twee Griekse actrices op. Ariane Labed herkende ik als één van de meisjes uit Attenberg, die werd geregisseerd door Athina Rachel Tsangari, die zelf overigens weer in Alps speelde. Dus zo heeft Linklater ook de lokale filmindustrie zeker betrokken bij deze productie.
Final credits
Het is lang geleden dat ik tijdens een film geen enkele keer aan de speelduur dacht. Want ondanks dat de gesprekken lang duren, vloog de film echt voorbij. Ineens de aftiteling, waar ik bijna een soort van teleurstelling voelde. Zeker omdat ik nu waarschijnlijk weer negen jaar moet wachten op het volgende deel. Ook al vond ik niet alle emoties die de film opriep even ‘leuk’, want de film laat je zeker wel reflecteren op je eigen leven. Dat werd voor mij extra versterkt doordat Jesse slechts een paar jaar ouder is dan ik, en dat ik dus al de hele filmtrilogie als het ware met hem mee ‘groei’. Dat was een paar keer confronterend, want hij is op sommige vlakken wel een stuk ‘verder’ dan ik, maar aan de andere kant: ik had af en toe ook sterk de neiging om me met hun gesprekken te bemoeien (juist omdat Jesse en Celine ook genoeg menselijke ‘fouten’ hebben). En dat is wel een teken dat ik heerlijk ‘diep’ in het verhaal zat en natuurlijk een compliment voor de herkenbaarheid en inleefbaarheid van de film…
Dus ik bedank Roger Avary, die met Delpy samenwerkte in Killing Zoe, nog altijd, omdat hij me ooit wees op Before Sunrise als zijnde de mooiste romantische film ooit gemaakt. Al vertelde hij daar ook direct bij dat werkelijk iedereen die met Delpy samen heeft gewerkt ook verliefd op haar wordt.
En dat kan ik me heel goed voorstellen, ondanks dat haar karakter wel af en toe loopt te drammen en/of zeuren. Of vereenzelvig ik me nu teveel met Jesse..?