Mandela: Long Walk to Freedom (2013)
Natuurlijk is de release van deze film in Nederland nogal apart qua timing, twee weken na het overlijden van Mandela en vier dagen na z’n begrafenis. In Amerika – waar de film al in september uit kwam – waren de reacties niet volledig positief, maar elk oordeel over deze film nu zal gekoppeld worden aan het recente heengaan van de beste man.
En dat zal positief uitpakken voor de film, want die biedt zeker een mooi gedramatiseerd verslag van het leven van één van de opvallendste figuren van de tweede helft van de 20e eeuw. Hoe historisch correct alles is weergegeven weet ik niet, en hoe deze film over een jaar of vijf wordt beoordeeld – als de tijd dat we Mandela ongeremd prijzen, juist omdat hij net is overleden, mogelijk wat voorbij is en we z’n fouten ook weer willen/mogen/durven zien – dat weet ik ook niet, maar nu is het misschien wel een perfect doch wat oppervlakkig eerbetoon aan deze vrijheidsstrijder…
Het verhaal
Gebaseerd op Mandela’s autobiografie vertelt regisseur Justin – The Other Boleyn Girl, The First Grader – Chadwick het verhaal van Mandela’s opkomst als voorvechter voor rechten van de zwarte bevolking van Zuid-Afrika, resulterend in het oprichten van de militaire tak van het ANC en de daaropvolgende arrestatie en opsluiting op o.a. Robbeneiland. Maar waar de film me vooral inhoudelijk verraste was in Mandela’s betrokkenheid bij z’n eigen vrijlating. En waar de film me emotioneel gezien behoorlijk verraste was in het mooie drama dat gevangen zit in z’n relatie met Winnie Madikizela, en hoe die relatie veranderde tijdens zijn 28-jarige gevangenschap.
Liefde
Ja, het verhaal van Mandela zelf is óf al bekend, of ik wil dat je het gewoon leert kennen door deze film te kijken. Dus daar ga ik niet meer over vertellen. Ik vond het geweldig hoe Chadwick de liefde tussen Nelson en Winnie heeft weten te vangen (met Winnie’s uitleg over ‘leven in het nu’ zou ik zomaar verliefd op haar zijn geworden), en juist door die mooie start is het contrast met het uit elkaar gegroeid zijn, doordat Winnie in tegenstelling tot Nelson niet in staat was tot vergeving van de voormalig witte overheersers, sowieso al sterk. En al had dat nog zeker beter/dieper uitgewerkt kunnen worden, hun ‘gedoemde’ relatie geeft de film wel een extra hart…
Oppervlakkig?
En dat ik (wederom) iets zeg over dat iets dieper uitgewerkt had kunnen worden, dat is bij deze film overigens op meerdere vlakken van toepassing. Er wordt namelijk – vanwege het feit dat zijn hele leven in één film gestopt/-propt moest worden – nogal oppervlakkig over flink wat zaken heen gevlogen. Z’n omslag van gepassioneerd advocaat van de zwarte onderklasse naar de oprichter van “Umkhonto we Sizwe” (“Speer van de Natie”: de gewapende tak van het ANC) zou mogelijk al een geweldige film op kunnen leveren, alsmede z’n transformatie in de gevangenis van iemand die door veel westerse leiders in de jaren 80 nog gezien werd als “terrorist” tot de man die door had dat enkel met vergeving het land gered kon worden. Maar ook over de reden waarom hij begin jaren 80 niet in ging op een mogelijkheid tot vrijlating als hij geweld maar af zou zweren, zou een volledige film op hebben kunnen leveren. Want hij verwachtte namelijk niet dat het witte apartheidsregime het geweld richting de bevolking ook af zou zweren, iets wat hij wel zou eisen als ’tegenvoorwaarde’. En naast het feit dat z’n relatie met Winnie waarschijnlijk genoeg drama biedt voor een miniserie, zit er waarschijnlijk ook nog wel een film in Mandela’s omgang met al z’n vrouwen/vriendinnen…
Dus dat alles nu in één film, in één verhaal is verpakt, dat maakt de film niet die geweldige film die Mandela meer dan verdient. Maar het levert wel een mooie samenvatting van z’n autobiografie op, voor mensen die bang zijn om een boek van 583 pagina’s te lezen.
Final credits
Idris – Prometheus, Thor: The Dark World – Elba doet geweldig z’n best als Mandela, maar ben toch bang dat het beeld dat wij allen van de echte Mandela hebben z’n Oscarnominatie in de weg zal staan. Al zal de actualiteit hem mogelijk ook goedgezind zijn. En de chemie met Naomie – Skyfall – Harris is duidelijk voelbaar, maar dat is zeker ook Harris’ verdienste.
Mogelijk zegt het feit dat het scenario van Mandela: Long Walk to Freedom is geschreven door de scenarist van Gladiator en Les Misérables wel wat over de oppervlakkige ‘hapklaarheid’ van het verhaal. Maar het werkt – zeker in deze tijd – dus ook gewoon goed. Want ik voelde aan het eind van de film zeker wel de gedachte opkomen dat als ik iets moest zeggen over Mandela, het iets in de geest zou zijn van “Nogmaals bedankt Nelson, voor het zó hoog leggen van die lat in het zijn van een ‘goed mens’, dat de meesten van ons niet eens door hebben dat we eronderdoor lopen“.
Maar inderdaad: dat heeft mogelijk meer met de verering van een recentelijk gestorven grootheid en ook mijn drang naar ‘dramatisering’ te maken, dan met de film zelf…