Deux jours, une nuit (2014)
Ik ‘vreesde’ er al voor, dat deze film op de een-na-laatste dag van het jaar m’n top 10 van het jaar nog wel eens overhoop kon gaan gooien. Gelukkig dat ik dat lijstje nog niet gepubliceerd heb, want ik verwacht zelfs dat deze nieuwe van de Waalse broers Dardenne wel eens in m’n top 5 kan komen. Wat een prachtig mooi herkenbaar, invoelbaar, menselijk maar vooral inzichtelijk verhaal over iemand die worstelt met niet alleen haar baas en voorman, maar vooral ook nog met de gevolgen van een depressie. Eigenlijk zou iedereen die ooit iets te beslissen heeft over zorgverlening deze film moeten zien, want ik zag misschien wel nooit een beter portret van iemand met deze ziekte.
En Marion Cotillard verdient nu al haar tweede Oscar als Beste Actrice, als je het mij vraagt. Wat acteert zij fenomenaal zeg..!
Het verhaal
Sandra (Cotillard) is bijna hersteld van een depressie en krijgt op vrijdag een lullige mededeling van één van haar collega’s bij een Belgisch zonnepaneelproducent. Haar baas heeft het personeel voor een nogal lompe keuze gesteld: iedereen 1000 euro bonus en het ontslag voor Sandra, of Sandra aanhouden en die bonus niet krijgen. Een dilemma waarbij velen aan hun eigen belang denken, en waarin ze heel subtiel scherp ook nog in worden gestuurd (en gedreigd) door voorman Jean-Marc. De stemming valt in het nadeel van Sandra uit – die overigens een tijd thuis heeft gezeten en nu weer op de terugweg is – maar samen met collega Juliette weten ze hun baas te overtuigen na het weekend nogmaals te stemmen, zeker omdat aan het licht is gekomen dat de voorman mensen gedreigd heeft dat het óf Sandra, óf iemand anders zou zijn…
Samen met een paar bevriende collega’s en haar man Manu (Fabrizio Rongione) heeft Sandra dus het hele weekend om haar andere collega’s te vragen of smeken om op maandag anders te stemmen. Maar in al haar fragiliteit zit haar eigen empathie ook nogal in de weg, want Sandra begrijpt de collega’s die die 1000 euro nodig hebben ook wel. Als blijkt dat haar voorman dat weekend ook niet stil zit en haar precies weet te raken op haar grootste zwakte, dan lijkt de ‘overwinning’ ver weg. Iets wat haar bijna tot wanhoop drijft. Maar dan is het maandagochtend en weten de broers Dardenne de film ook nog eens perfect te laten eindigen…
Prachtig invoelbaar
Een paar maanden geleden had ik behoorlijk wat kritiek op Samba (de nieuwe van de makers van Intouchables), juist omdat die film het échte inzicht, in wat een depressie of burnout is, miste. Hier is die vreselijke ziekte in elke gezichtsuitdrukking van Cotillard terug te zien, of het nu de pijn van een onzekere toekomst is, of die lach die ze bijna niet durft te voelen als ze een collega heeft weten te overtuigen van haar standpunt. Ik had echt meerdere keren de drang om haar te willen helpen, waarbij ik deels terugdenk aan Tarantino’s oneliner in Death Proof: “Nothing’s as fetching as a bruised ego on a fallen angel“. Niet dat ik het zo oppervlakkig wil maken door te stellen dat ik haar vooral wilde helpen omdat ze natuurlijk ook één van de mooiere vrouwen op het witte doek is, maar juist die machteloosheid van hoe je iemand helpt die in een depressie zit wordt ook niet uit de weg gegaan. En alleen daarom moet onze ‘belachelijk-onbekend-met-deze-materie’ minister Schippers deze film maar eens kijken. Want ik word nog altijd pissig als ik terugdenk aan haar uitspraak dat mensen met een depressie maar wat vaker een arm om de schouder van familie of vrienden moeten krijgen, in plaats van professionele hulp van hulpverleners die wél weten waarover ze praten…
Menselijk versus boekhoudkundig
De film is gezet in Luik, waar de gevolgen van de (bijna afgelopen?) crisis nog altijd goed voelbaar zijn. Nu zag Luik er sowieso altijd al wat desolaat uit, maar het helpt wel in het geloofwaardig neerzetten van al die kleine verhaaltjes, waar Sandra’s collega’s mee moeten zien om te gaan. En dat maakt het dilemma voor haar collega’s dus ook erg begrijpelijk, zeker als je er al vanuit bent gegaan dat je die 1000 euro al hebt gekregen en het werk schijnbaar ook zonder die zieke collega redelijk goed kan worden uitgevoerd. Maar dat al die kleine sub-verhaaltjes zo écht aanvoelen, dat is prachtig schrijf- en regiewerk van die Franstalige Belgische broers.
Daarnaast tonen ze op zeer subtiele manier ook een scherp inzicht in de onmenselijkheid van dat pure boekhoudkundige redeneren in kosten versus baten, waarbij juist elke vorm van menselijkheid als soort zwakte gezien wordt. Een ontwikkeling die je in onze hele maatschappij terug kunt zien, en waar ik nog maar één politicus zich ooit bewust tegen heb horen uitspreken. Helaas lijkt het nog niet bij iedereen duidelijk dat ons neo-liberalisme inmiddels als een geloof wordt aangehangen, waar eigenlijk geen tegenspraak bij wordt geduld. Niet dat de film hier op focust, maar je voelt aan alles dat de Dardennes hier een behoorlijk uitgebalanceerde kijk op hebben…
Final credits
Volgens mij heb ik meerdere keren het woord “écht” getypt hierboven, waarmee ik wil aantonen hoe invoelbaar en menselijk de film is. Qua gevoel kon ik werkelijk geen ‘fout’ ontdekken, plus dat je daarnaast dus ook een inzicht in een ziekte krijgt die ik – buiten de abstractere manier in Von Triers Melancholia dan – nooit zo herkenbaar voelde. Daar ligt mogelijk ook de enige kanttekening bij deze recensie, dat ik door die herkenbaarheid mogelijk steviger in het verhaal getrokken werd dan dat bij mensen zal gebeuren die (gelukkig?) geen ervaring hebben met die verschrikkelijke ziekte. Hoe ze ook spelen met die onzekerheid bij jezelf, of je wel écht ziek bent. Precies de onzekerheid die door onze minister van volksgezondheid wordt gevoed met haar zeer domme uitspraken hierover.
Maar laat ik het niet té persoonlijk maken: Deux jours, une nuit is een werkelijk prachtige film met in de hoofdrol misschien wel de beste actrice van haar generatie, punt!