Inherent Vice (2014)
Inherent Vice lijkt in eerste instantie een wat stonede film noir die nogal volgepropt is met vette scènes, scherpe oneliners, een hele verrassende en aparte voice-over en heel veel wiet. Maar zoals het alle meesterwerken van Paul Thomas Anderson (PTA) betaamt is Inherent Vice vooral een film die maar beter blijft worden, hoe langer hij nasuddert. Dus waar ik eerst dacht dat het vooral een leuke en grappige zijstap was van PTA, kan ik nu al bijna niet meer wachten om ‘m nogmaals te gaan zien. Want ik geef graag toe dat dit een film is die ik zeker een tweede (en waarschijnlijk zelfs een derde of vierde) keer moet zien om eruit te halen wat er allemaal in zit. Al schuilt daarin natuurlijk ook de reden dat sommigen deze film helemaal niks zullen vinden. Voor die mensen: jammer dat je er niet net zo heerlijk in meegezogen werd als ik, want dan zie je uiteindelijk ook dat dat ogenschijnlijk onsamenhangende wel degelijk een functie heeft…
Het verhaal
Larry Sportello (Joaquin Phoenix), door iedereen “Doc” genoemd omdat hij kantoor houdt in een ziekenhuis (?), is een privé-detective in het fictieve Gordita Beach in Californië. Het is 1970, en waar Doc nog alle peace & love van de jaren 60 uitstraalt, is die hippie-droom ongeveer een jaar eerder hard ten einde gekomen door o.a. de acties van ene Charles Manson en z’n volgelingen. De film speelt zich ook af tegen de achtergrond van die steeds rotter wordende Vietnam-oorlog, en de jaren 70 staan voor de deur. Jaren van strengere wetgeving, maar ook van meer corruptie. Misschien wel de periode waarin de schoonheid van een niet-gecorrumpeerde American Dream uiteindelijk vervloog, en dus wederom precies zo’n onderbelichte ‘overgang’ in de Amerikaanse geschiedenis waar PTA’s films vaak (zo niet altijd?) over gaan.
De film opent met de terugkeer van Docs ex-vriendinnetje Shasta Fay (Katherine Waterston), die Doc om hulp vraagt. Haar nieuwe vriendje Mikey Wolfmann (Eric Roberts) lijkt namelijk het slachtoffer te gaan worden van zijn vrouw en haar vriendje/spiritueel consultant, die hem opgenomen willen laten worden in een gekkenhuis, omdat hij veel teveel van z’n geld aan goede doelen wil schenken. Doc is zo’n vriendelijke hippie die z’n ex natuurlijk graag helpt, maar even later zijn niet alleen Wolfmann én Shasta Fey verdwenen, maar krijgt Doc nóg een missing persons file op z’n bordje, die van de mogelijk vermoorde Coy Harlingen (Owen Wilson). Tijdens z’n zoektocht(en) komt Doc op de meest vreemde plaatsen terecht en dient ie zich een weg te banen door alle politieke intriges, prostitutie, sektes, neo-nazi’s, tandartsen én drugdealers, waarbij vooral de “Gouden Hoektand”-organisatie de aandacht trekt. Ondertussen heeft Doc ook de aandacht getrokken van Lt. Det. Christian F. “Bigfoot” Bjornsen (Josh Brolin), ergens het 70-ies spiegelbeeld van onze 60-ies antiheld Doc. Maar net als Doc, wiens waarnemingsvermogen continu wordt aangetast door z’n druggebruik (af en toe hilarisch opgetekend in z’n eigen notitieblokje), wordt het voor jou als kijker ook steeds lastiger om alles nou precies bij te kunnen houden…
Scherp
De titulaire “inherente ondeugd” wordt op één manier letterlijk uitgelegd als een soort verzekeringsclausule over zaken die eigenlijk niet te voorkomen zijn, en in de meer figuurlijke betekenis slaat het op een rotheid of corruptie die van nature in de mens voorkomt, en daarmee iets is wat je mogelijk maar moet zien te accepteren. Waar Doc staat voor naïeve (hippie?) eerlijkheid, daar begeeft ie zich wel heel diep in die rotte wereld van corrupte agenten, neo-nazi’s, drugshandel, prostitutie, et cetera. Allemaal om z’n voormalige liefje te helpen, maar uiteindelijk lijkt het hem ook puur om het helpen van anderen te gaan. Alsof hij ziet dat hij de wereld niet kan veranderen, juist vanwege die onsamenhangendheid en ingewikkeldheid van alle zaken waarin hij zich stort, maar wel individuen kan helpen zo min mogelijk ‘last’ te hebben van die rotte wereld.
En hier zit een reden waarom ik dit dus zo’n geweldige film vind, want ik ontdek dus letterlijk dingen tijdens het uitschrijven van m’n gevoel en gedachtes bij de film, zoals ik hierboven deed. Waarmee de film dus nog altijd ‘rijker’ aan het worden is in m’n hoofd. Daarin is PTA echt zo’n bijna jaloersmakende held, want dat had ik ook al bij het schrijven van m’n recensies van The Master én There Will Be Blood (al schreef ik die laatste helaas net in het pré-Filmofiel.nl-tijdperk).
Grappig én heerlijk tegendraads
Het grappige aan de film zit natuurlijk deels in dat continu stoned zijn van Doc, maar de vooroordelen daarbij – die velen in Docs omgeving ook hebben – staan aardig in contrast met de af en toe zeer scherpe observaties van deze privé-detective. En het heerlijke tegendraadse karakter van de film wordt ondersteund door de vrij aparte uitleggende voice-over (zoals het een film noir betaamt), maar degene die deze voice-over uitspreekt zit ook zeer duidelijk als bijrol in de film. Daarnaast lijkt de voice-over af en toe ook zo’n paranoïde stem die iedereen die ooit een jointje gerookt heeft wel zal herkennen, maar dat draagt enkel bij aan de heerlijke sfeer die van begin tot eind rond deze film hangt.
Cast
Dat Joaquin Phoenix niet genomineerd is voor een Oscar voor deze rol is wat jammer. Ik denk echter dat het samenhangt met het ‘moeilijke’ aan deze film, dat veel Academy-leden deze film mogelijk ook vaker hadden moeten kijken voordat ze een oordeel velden. Dan zou de film zeker meer dan twee nominaties hebben ontvangen (nu enkel voor Beste Aangepaste Scenario en Beste Kostuumontwerp), en Phoenix mogelijk ook wel. Daarnaast zit de film echt vol met geweldige namen, wat vooral mooi opviel in één van de eerste scènes, waarin Josh Brolin, Benicio Del Toro en Joaquin Phoenix zo losjes met elkaar omgaan dat ze eigenlijk gewoon een paar doodnormale kerels lijken.
Daarnaast heerlijk om te zien hoe Reese Witherspoons serieuze karakter zich in bochten wringt om maar niet toe te geven dat ze eigenlijk knettergek is op Doc en is Waterston een heerlijke nieuwe verschijning. Er komen echter zoveel bekende namen voorbij, dat ik je die allemaal mooi zelf wil laten ontdekken. Met uitzondering van Martin Short dan, want zijn rol als cokedealende tandarts is het beste dat ik hem misschien wel ooit heb zien doen…
Final credits
Er zijn films die met zo’n overdaad aan handelingen volledig uit de bocht vliegen, en daarom is het zo knap dat Doc nergens het cliché wordt dat je van hem verwacht. Dat komt grotendeels door de geweldige scherpte in zowel verhaal als dialogen, die grotendeels mogelijk ook al in Thomas Pynchons roman zat, waarop deze film gebaseerd is. Ik heb dat boek nooit gelezen, maar had ook geen enkel moment het gevoel naar een boekverfilming te zitten kijken.
Hoe langer de film duurde, en ook hoe langer ik aan deze recensie schrijf, hoe meer ik dus merk(te) dat dit op het eerste gezicht onsamenhangende tussendoortje toch echt wel een meesterwerk (b)lijkt te zijn. Ergens tussen Chinatown en The Big Lebowski, of tussen L.A. Confidential en The Big Sleep…
Het is een film die je eigenlijk niet moet zien om het plot, want daar lijkt het niet om te draaien. Het karakter van Phoenix is eigenlijk iemand die niet echt onderzoek doet, maar overal gewoon ja tegen zegt en daardoor in allerlei vreemde situaties terecht komt. Er was veel aan deze film wat ik kon waarderen en de humor was regelmatig geslaagd, maar het was (helaas) niet helemaal aan mij besteed.