Night Moves (2013)
Kelly Reichardt blijft me goed verbazen. Na haar duidelijke allegorie met Bush’ Amerika in Meek’s Cutoff komt ze nu met een wat ‘grotere’ film die je kunt zien als de wat rauwere versie van de eco-thriller The East. Maar het knappe aan Night Moves is dat ze de wat extreme milieubeschermers en hun progressieve motieven kritisch onder de loep neemt, terwijl ze zelf juist bewonderd wordt om haar progressieve films. Met andere woorden: ze laat goed genuanceerd zien dat er in het sterk geloven in ‘mooie’ idealen net zo’n gevaar schuilt als in het rechtse conservatisme waar onze protagonisten tegen strijden. En dat levert een veel interessantere film op dan je in eerste instantie mogelijk verwacht. Maar ook een onconventionele (lees: “oncommerciële”) rust, waarbij Reichardt makkelijke antwoorden en verduidelijkende backstories achterwege laat.
En dan heb ik je nog niet verteld dat er behoorlijk wat A-acteurs aan de film meewerkten…
Het verhaal
Josh (Jesse Eisenberg) is een wat Asperger-ogende milieubeschermer die in een joert ergens in de bossen van Oregon woont. De gemeenschap waartoe hij behoort bestaat uit mensen die liever off the grid wonen en hun bijdrage aan een betere wereld leveren door organisch te boeren. Hun producten worden aan hippe en/of bewust-etende mensen uit de buurt verkocht, maar veel meer contact met ‘gewone’ consumenten lijken ze niet te hebben. Samen met z’n vriendin (?) Dena (een opgegroeide Dakota Fanning!) lijkt hij echter iets te beramen, als hij zich op weg naar een mysterieuze vriend (Peter Sarsgaard) niet zo lijkt te bekommeren om een aangereden ree (ja, daar zit een metafoor in).
Samen met Harmon (Sarsgaard) zijn ze namelijk van plan om een hydro-elektrische dam in de lokale rivier op te blazen, omdat deze schijnbaar – zoals ik al typte: motivaties worden niet duidelijk uitgelegd, overigens volkomen logisch, want die zijn voor de karakters zelf overduidelijk – de natuurlijke leefomgeving van zalmen vernietigd heeft. En alleen maar omdat met de opgewekte stroom die “domme mensen geen seconde van de dag zonder batterij van hun iPods hoeven te zitten,” aldus Josh. Wat volgt is een nauwgezet verslag van de uitvoering van dat plan, waarbij de spanning af en toe zeer flink te snijden is (ik las zelfs iemand een vergelijking met het vroege werk van Hitchcock maken!). Maar wat begon als een idealistische droom, eindigt uiteindelijk in een ongemakkelijk aanvoelende realistische nachtmerrie…
Gevangen
Weet je, even kort door de bocht: in mijn ogen snappen we allemaal totaal niet of er überhaupt een bedoeling is aan ons bestaan hier op aarde. Gevolg is dat we ons allemaal van een illusie bedienen die ervoor zorgt dat het leven geen continue onzekerheid is. De meest gangbare illusie is die waarin je een relatie krijgt, kinderen neemt, een huis en auto koopt, en om al die dingen te kunnen betalen een nuttig radartje in de grotere machine probeert te zijn. Doordat deze illusie veelal onbewust geleefd wordt, zijn deze mensen dan ook vaak onbewust medeplichtig aan alles wat ‘het systeem’ aan schade berokkent. Althans, dat zal zeker de gedachte zijn achter Josh’ uitspraak hierboven inzake die iPods. Maar wat het scherpe aan deze film is, en daarmee mogelijk ook zeer goed zelfkritisch van de liberal Reichardt, is dat ook de in eigen ogen wat ‘hoger’ aangeschreven illusie van veelal linkse mensen net zo goed een illusie is. Het ding is echter, dat hoe afwijkender jouw illusie is, hoe moeilijker het is om die illusie te onderbouwen, waardoor je vaak ook sterker wordt in het verkondigen van alle argumenten vóór die illusie. Grotendeels om ook jezelf te overtuigen dat je de betere keuze hebt gemaakt. Dat je dit overigens bijna één op één kunt toepassen op meningen is de reden dat ik mensen met zeer sterke meningen ook vaak wantrouw, want hoe groot is de onzekerheid die ze daarmee weg trachten te drukken?
Wat het knappe hier is, is dat Josh zelf dus nogal gevangen lijkt in z’n eigen overtuigingen, in z’n eigen argumenten. Hij heeft zich gevonden in een ecologisch mogelijk nobel doel, maar in dat proces heeft hij net zo’n sterke illusie gecreëerd als de illusie die hij wil bestrijden. En ja, ook daar schuilt best wel een gevaar…
Cast & crew
Dat zal ook de reden zijn dat eigenlijk alle drie hoofdpersonen hun rol nogal koud spelen, waarbij Eisenberg wel degelijk de boventoon voert, behoorlijk tegen z’n ‘normale’ rollen in. Fanning speelt een meisje dat graag haar rol in het geheel speelt, deels om zich af te zetten tegen haar rijke pa, terwijl Sarsgaards karakter z’n eigen geloofwaardige motieven heeft om de ‘mainstream’ te willen straffen. Moet wel toegeven dat ik Fanning gedurende de film niet direct kon plaatsen als die kindactrice die ooit doorbrak in I Am Sam, terwijl ik het wel wat jammer vindt dat Katherine – Inherent Vice – Waterstons en James Le Gros’ rollen zo klein waren. Alhoewel Le Gros wel aantoont dat ie een aardig karakteracteur is geworden, in die ene scène waarin hij te zien is. Verder viel Logan Miller me kort even op, omdat hij onlangs te zien was in Scouts Guide to the Zombie Apocalypse. Maar mogelijk de opvallendste actrice in een film als deze, zeker gezien haar zeer kleine rol, is die van Alia Shawkat, bekend van bijrollen in bijvoorbeeld Cedar Rapids, Ruby Sparks en The To Do List.
Al die namedropping heeft deze film echter helemaal niet nodig. Mogelijk dat deze wat ‘grotere’ namen Reichardt zelfs wel wat in de weg gezeten hebben, want het zal ook een groter publiek naar deze film lokken. Dat is normaliter natuurlijk positief, maar weet wel dat Reichardt de thematiek en betekenis van haar films belangrijker vindt dan het al dan niet begrijpen hiervan door een mainstream publiek. Ze wordt overigens goed geholpen door componist Jeff Grace, die met subtiele toonverschillen ineens spanning weet op te roepen die wij als kijker mogelijk nog niet door hadden. Maar ook door cameraman Christopher Blauvelt, die ooit z’n ervaring opdeed op de set van onder andere Lethal Weapon 3 en 4, maar zich daarna via films van Gus van Sant toch wat meer op onafhankelijke films richtte. En het feit dat Reichardts vaste (en exclusieve?) schrijfpartner Jon Raymonds enige andere IMDb-credit Far From Heaven is, mogelijk is dat ook wel de reden dat Todd Haynes als uitvoerend producent aan Night Moves verbonden is.
Final credits
Zoals bij de ‘betere film’ wel vaker het geval is: hoe meer ik over deze film nadenk, des te interessanter hij wordt. Terwijl ik me tijdens het kijken toch wel een paar keer afvroeg of ie niet te rustig is, ondanks de continu voelbare onderhuidse spanning. Maar denk achteraf dat die rust juist ook nodig was om alles te voelen wat de film me deed voelen. En dat was naast een zeer negatief geschetst toekomstbeeld vooral bewondering voor het feit dat Reichardt iets gemaakt heeft wat hopelijk ook de ogen opent van mensen die zich door hun sterke progressievere ideeën mogelijk wat hebben laten verblinden. Waarmee de film een mooi contrast vormt met (en/of companion piece is van) de western Meek’s Cutoff…