Billy (2018)
Kort gezegd: Billy is een veel geslaagder regiedebuut dan die film van die andere bekende Brabander uit 2016. Nog korter gezegd: Billy = The Beaver meets Fight Club. En nog korter: ga Billy kijken! Niet enkel omdat debuterend regisseur Theo Maassen deze film zo heerlijk zelfbewust aan het promoten is, maar vooral omdat dit één van de grappigste (en betere) NLse films in tijden is, juist omdat er geen makkelijke keuzes gemaakt worden inzake de psychische toestand van hoofdkarakter Gerard, misschien wel voor 100% perfect vertolkt door Bruno – Any Way the Wind Blows, Loft – Vanden Broecke. En ook al ben ik niet volledig zonder kritiek, ik hoop serieus dat deze film de bestbezochte NLse film van het jaar gaat worden, al is ie daar mogelijk niet ‘simpel’ genoeg voor…
Het verhaal
Gerard doet met z’n handpop Billy mee aan So You Think You Are Funny, waarin hij nogal hardhandig wordt afgeserveerd door de jury. Dat is het moment dat de lompe Billy het even overneemt van Gerard en één van de juryleden een kopstoot geeft. Die stoot gaat natuurlijk viraal, en we springen direct een flink aantal jaren vooruit en wat blijkt: die kopstoot en het enorm lompe en ongefilterde geschreeuw van Billy maakt van Gerard de grootste theaterster van het land.
We komen er in Gerards privéleven echter achter dat hij Billy na z’n optreden niet zomaar even van z’n hand haalt en weglegt. Langzaam besef je als kijker dat het helemaal niet duidelijk is welk ‘karakter’ – Billy of Gerard – de controle heeft, want de lompheid die Billy op het podium zo succesvol maakt, dat werkt toch net wat minder in de supermarkt. Gerard laat zich hier, als de sukkel die hij volgens Billy is, een beetje schaapachtig in meesleuren, totdat er twee totaal verschillende vrouwen in hun levens komen. Probleem is echter: de een is wat ziekelijk gek op Billy, terwijl de ander ziet hoe Gerard worstelt met z’n eigen ‘dualiteit’ en de rustige Gerard eigenlijk veel leuker vindt…
Pijnlijk perfecte situatieschetsen
En dat levert uiteindelijk minstens twee of drie scènes op waarin Gerards verlegenheid, in combinatie met Billy’s onverschrokkenheid, tot enorm pijnlijk te kijken situaties leidt. Daarin zit echter een hoop mooie menselijkheid gevangen, want dat pijnlijke voel je alleen doordat Gerard zo herkenbaar is neergezet. De reacties en motivaties van de karakters zijn vooral écht en logisch (ondanks het nogal aparte gegeven), waaraan je ook wel voelt dat deze film gemaakt is door mensen die momenten/grappen tot in de perfectie weten te verbeteren. Mogelijk dat net wat meer tragiek of iets meer inzicht in de psychische toestand van Gerard de film nog indrukwekkender had gemaakt. Maar ik weet dat Theo en cabaretier en scenarioschrijver Sander van Opzeeland (bij het grote publiek bekend van z’n Edwin de Roy van Zuydewijn-imitatie bij Kopspijkers) daar best lang en goed over nagedacht hebben, dus ik neem aan dat ze onderbouwd besloten hebben dat dit het beste was voor de film. Daarin kan natuurlijk ook wat bescheiden inzicht in eigen kunnen hebben gezeten. Zo noemde Theo bij de Q&A na afloop van de voorpremière (waar ik Billy zag) één scène Lynchiaans, waarna hij zich bij een vervolgvraag daarop direct ook weer heel bescheiden bijna verontschuldigde vanwege die vergelijking met David Lynch. Maar misschien voelden ze op gegeven moment ook wel dat als je alles perfect wilt hebben, je mogelijk nooit een scenario af krijgt. Iets wat overigens een staaltje projectie is van heb ik jou daar, merk ik nu…
Cast & crew
Dat Vanden Broecke ongelooflijk perfect is voor deze rol, dat meldde ik hierboven al. Dat hij daarnaast voor deze film buikspreken heeft geleerd, en dat ik in sommige scènes echt moest opletten of z’n mond wel ietsjes bewoog, dat is nóg knapper. En de film is juist goed, omdat je op een gegeven moment gaat twijfelen of Billy wel écht enkel in Gerards hoofd zit, of dat er iets surrealistischer aan de hand is. En dat werkt ook wel goed. Naast Vanden Broecke voelt Ruben van der Meer een beetje getypcast aan in de rol van nogal louche impresario, maar mogelijk is dat ook wel gewoon een compliment. Hij speelt de rol namelijk precies zoals je ‘verwacht’. Ellen – Missie Aarde, Bloed, Zweet & Tranen – Parren lijkt aardig genoten te hebben van haar rol als Billy-groupie/bimbo, en ook bij Christine de Boer – van het muzikale absurdistische cabaretduo Yentl en De Boer – wil ik weer schrijven hoe goed ze in haar rol past, maar dan doe ik dat al bij de derde van de vier besproken acteurs. Waarschijnlijk is dit dus nóg een enorm regie-compliment voor Theo, toch? Leuk om ook Steye – New Kids Nitro, Alles over niets, Sint – van Dam weer voorbij te zien komen, terwijl Jan-Paul Buijs de minder-getalenteerde concurrent/copy-cat Bastiaan nét op het randje van overacting laat balanceren; precies genoeg om je als kijker functioneel en gruwelijk aan hem te gaan ergeren.
Maassen toont met z’n cabaretshows natuurlijk al jaren een goede kijk te hebben op onze tekortkomingen als mens en/of maatschappij, en hier laat ie zien dat ie die ‘wijsheid’ ook op film weet over te brengen. Nu ben ik persoonlijk al best lang fan van Maassen (die ik leerde kennen op de set van Doodslag, dus helemaal ‘onbevooroordeeld’ ben ik misschien niet), maar dat hij dit ook kan verraste me toch zeer aangenaam. Zeker ook omdat jij deze film mogelijk ook snel wilt vergelijken met Frank Lammers’ Of ik gek ben, maar in die vergelijking valt Lammers’ regiedebuut behoorlijk door de mand, if you ask me…
Final credits
Ik sprak Theo na afloop van de voorpremière kort, want ik wilde hem vooral complimenteren. Maar in dat gesprek legde hij me dus ook uit waarom ze tot bepaalde keuzes waren gekomen, en dat versterkte m’n respect voor hem des te meer. Vooral de keuze in hoe Gerards karakter zich ontwikkelt is gedurfd en toont dat ze de film zonder inmenging van een (te) commerciële producent hebben mogen maken.
En ook al ben ik me bewust dat mijn ‘band’ met Theo me mogelijk iets minder kritisch maakt, als ik af mag gaan op de reacties van de overvolle zaal tijdens de voorpremière, dan zou dit inderdaad wel eens dé NLse bioscoopverrassing van 2018 kunnen zijn. Ik hoop er in elk geval op, en gun Theo Maassen en zeker ook Bruno Vanden Broecke al het succes..!