Fahrenheit 11/9
Iets van subtiliteit verwachten van Michael Moore is natuurlijk best naïef, maar hier lijkt deze gepassioneerde documentaire-activist zóveel in één documentaire te willen stoppen, dat je als kijker uiteindelijk mogelijk al murw gebeukt bent, voordat alles aardig bij elkaar komt tot een conclusie die ik na Fahrenheit 9/11 al trok (al ziet Moore net iets andere tegenstanders dan ik ’toen’). Of je bij die conclusie uit komt ligt een beetje aan je eigen positie op de progressive-vs.-conservative-schaal, denk ik. Want ook al voel ik mezelf wel grotendeels aan die ‘progressievere’ kant staan, het viel mij deze keer wel erg duidelijk op hoe Moore zelf ook foutieve manipulatie gebruikt, juist om z’n punt te maken. En dat is koren op de molen van z’n tegenstanders natuurlijk, hoe enorm belangrijk het mij ook lijkt dat we z’n boodschap voor een groot deel wel serieus nemen…
Het verhaal
Fahrenheit 11/9 vertelt over hoe Donald Trump tot 45e president van Amerika werd gekozen, en hoe ene Gwen Stefani (!) daar onbedoeld een grote rol in speelde. Maar Fahrenheit 11/9 vertelt ook over de watercrisis in Flint, waar de overname van de overheid door het bedrijfsleven tot doodzieke kinderen lijdt. Fahrenheit 11/9 vertelt ook over hoe de Democratische Partij niet alleen steeds Republikeinser werd, maar vooral hoe ze in de voorverkiezingen de wil van hun kiezers lomp arrogant terzijde schoof ten faveure van Hillary Rodham Clinton. Fahrenheit 11/9 vertelt ook over het ontstaanspad van een fascistisch/despotische samenleving; een pad waarop de VS van A inmiddels al flink wat stappen lijkt te hebben gezet. En Fahrenheit 11/9 verandert ook je beeld van president nummer 44: Barack Obama.
Maar gelukkig vertelt Fahrenheit 11/9 uiteindelijk ook het mooie hoopvolle verhaal van de grassroots-beweging onder leiding van de overlevers van de slachtpartij op de Marjory Stoneman Douglas High School in Parkland, Florida. Iets waarbij ik zelfs een traan over m’n wang voelde rollen. En Fahrenheit 11/9 toont ook de opmars van nieuwe ‘helden’ als de zelfverklaard ‘Democratic socialist‘ Alexandra Ocasio-Cortez, en ja: Fahrenheit 11/9 laat ook zien dat als je democratie in de VS als iets levends ziet, het aanwezige grote geld er vooral voor zorgt dat dat land een stuk minder democratisch is dan het onze. Want het afschaffen van die dividendbelasting lijkt dan wel symbolisch te zijn voor de ambities van NLs grootste partij, vergeleken met de bedrijfsbemoeienis in de Amerikaanse politiek is dit natuurlijk (slechts) een schattige stap in de richting van dat steeds meer gecorrumpeerde systeem aan de andere kant van de oceaan…
Burgeroorlog
En waar ik dus na Fahrenheit 9/11 nog verwachtte dat Amerika enkel nog gered kon worden door een revolutie, waarin de burgers het op zouden nemen tegen het grote geld, daar komt Moore nu in Fahrenheit 11/9 tot eenzelfde conclusie. Al is zijn invulling van de strijdende partijen wat lomper: bewapende Trump-supporters tegen het overgrote deel van Amerikanen dat gewoon wel ‘sociale’ voorzieningen wil (wat door veel Gallup-, Reuters- en AP-onderzoeken wordt onderbouwd (als je Moore’s data mag vertrouwen althans)). En daarin is het ook goed/terecht dat hij de Democratische Partij net zo hard aanpakt, want als je ziet wat voor rechtse maatregelen Bill Clinton en Obama tijdens hun presidentschap hebben doorgevoerd, dan begrijp je wel waarom de ‘gewone Amerikaan’ bij beide partijen weinig hulp en/of hoop zal voelen, wat ook een reden is dat ze steeds minder gaan stemmen. En als je dan ziet hoe de ‘Democratische’ Partij Bernie Sanders’ overwinning in alle 55 districten van West-Virginia volledig terzijde schoof en tóch Hillary als kandidaat steunde, dat toont des te meer dat een florissante toekomst voor iedere Amerikaan niet van de gevestigde orde gaat komen, aan welke kant van het huidige politieke spectrum je ook kijkt.
Daarbij heeft Moore ook nog wel een goede nuance bij het begrip ‘hoop’, want dat kan ook wat apathische gevolgen hebben. Er is meer actie nodig, zeker omdat uiteindelijk volgens mij niet het Amerikaanse volk tegen elkaar zal gaan vechten, maar het wel steeds duidelijker wordt dat de gehele Amerikaanse politiek wordt uitgehold door een échte vijand: het onmenselijke grootkapitaal. En een systeem dat gestoeld is op (kortetermijn-)winstmaximalisatie heeft natuurlijk vooral last van échte democratie, want lang niet alle menselijke behoeftes/wensen kunnen in commerciële jasjes gegoten worden, hoe bijna schandalig naïef (lees “cynisch misleidend”) sommige politieke partijen dit ook propageren…
Gepassioneerde onbalans of stiekeme genialiteit?
En dan heb ik het nog niet gehad over de scène waarin je beelden van een speechende Hitler vergezeld hoor gaan met het geluid van een toespraak van Trump. Goed gemonteerd en best indrukwekkend, maar ook iets dat twee jaar geleden wel écht indruk gemaakt had. Dat gedeelte van de documentaire toont ook Moore’s grootste ‘overtreding’, want de bekende uitspraken van Trump, waarin hij oproept wat protesteerders weg te slaan (“In the old days, he would’ve been carried out in a stretcher!“), worden door Moore racistischer gemaakt dan dat specifieke voorbeeld toen was. En daarmee maakt ie het z’n tegenstanders wel erg makkelijk om hem met één makkelijk te quoten/propageren voorbeeld onderuit te halen.
En zo zit het dus ontzettend vol, en lijkt Moore een beetje zo’n gepassioneerde gek met ADHD die maar door blijft ratelen, mede omdat hij zoveel te vertellen heeft en het ook zo belangrijk vindt dat wij alles horen. Maar daarin zit mijns inziens niet genoeg structuur, waardoor het allemaal wat in onbalans voelt. Al is aan het eind wel duidelijk dat die hele Flint-episode – waarin gouverneur Rick Snyder via een speciale noodmaatregel lokale sheriffs en burgemeesters heeft ontslagen en vervangen door z’n Republikeinse maar vooral ondernemende vrienden, zonder enige raadpleging van de bevolking – bedoeld is als eng potentiële voorbode voor de rest van het land. En daarin lijkt de documentaire toch weer beter in elkaar te steken dan ik initieel mogelijk dacht…
Final credits
Dat ik geen duidelijk antwoord heb op de vraag in de kop boven de vorige alinea, dat zegt eigenlijk alles over Fahrenheit 11/9. Is Moore’s (ooit belangrijke) rol in het sociaal-politieke discours inmiddels wat vervaagd (al dan niet goed ‘weggewerkt’ door een gerenommeerd PR-bureau?), of is hij inmiddels zó pissig op alles dat het wat lastiger wordt wat afstand te bewaren (nodig om alles iets beter te structureren), waardoor z’n laatste documentaire ook een beetje als een soort waterval van aanklachten tegen het huidige (politiek-economische) systeem. Iets waar ik het normaliter overigens grotendeels wel mee eens ben. Maar het viel mij hier dus voor het eerst echt heel duidelijk op (meer dan bij z’n vorige films), dat hij toch wel makkelijk weg te zetten is als linkse manipulator. Maar of ik zelf inmiddels wat cynischer ben geworden of dat dit aan Moore ligt, dat mag je mooi zelf beslissen natuurlijk…