Pájaros de verano (a.k.a. Birds of Passage – 2018)
Nadat het duo Cristina Gallego en Ciro Guerra me al zo gek kreeg om twee jaar geleden op m’n verjaardag naar een andere stad te rijden om El abrazo de la serpiente te kijken, was het natuurlijk geen vraag of ik hun nieuwe film ook wilde gaan zien. En ook al vond ik Pájaros de verano net iets minder indrukwekkend dan het meer mysterieuze El abrazo…, wat was het toch weer hard genieten zeg. Zeker niet alleen omdat de film is opgenomen op plekken waar ik zelf ooit ben geweest (in het in mijn ogen vooralsnog mooiste land ter wereld: Colombia), en ook niet omdat ik kort dacht een prachtig nieuwe actrice te hebben ‘ontdekt’ (maar ‘helaas’, de makers van de nieuwe Terminator-film hebben haar ook al gecast), maar wel omdat de film een goede mix biedt tussen Indiaanse spiritualiteit, prachtige natuur en Narcos-achtige criminaliteit…
Het verhaal
Rapayet (José Acosta) is zeer geïnteresseerd aanwezig bij de ceremonie ter ere van Zaida (Natalia Reyes) haar ‘volwassenheid’. Mannen vanuit het hele Guajira schiereiland – denk het noordoosten van Colombia, ten oosten van Santa Marta, aan de Caribische kust tegen de Venezolaanse grens – komen naar de ceremonie om een dansje met haar te wagen. Rapayet wordt door stamoudste Úrsula (Carmiña Martínez) nogal met argusogen bekeken. Deels omdat haar gave als voorspellend dromer haar niet helemaal gerustgesteld hebben over deze ambitieuze snuiter, maar ook omdat hij nogal veel omgaat met Moisés (Jhon Narváez), die maar half Wayuu-indiaan is. Moisés staat volgens Úrsula model voor de verloedering van hun cultuur, want hij doet vooral zaken met gringos en stadsmensen. Daardoor is hij echter ook erg persuasief. Iets wat best van pas komt, als Rapayet ingaat op de vraag van een stel Amerikaanse toeristen, om hen wiet te leveren voor hun hippie-feestjes.
Van het een komt het ander. Het is eind jaren 60, begin jaren 70, en Colombia is nog helemaal niet de drugsnatie die het in de decennia daarna zou worden. Maar mogelijk zien we in Pájaros de verano dus wel het ontstaan hiervan. De wiet bevalt onze Amerikaanse vrienden namelijk zo goed, dat ze niet heel veel later maar liefst drie kleine vliegtuigjes in één keer moeten volladen met zakken marijuana. Moisés wordt echter nogal hebberig – had Úrsula toch gelijk? – en vanaf dat moment gaat het eigenlijk aardig mis. Ook al wonen Rapayet, Zaida en eigenlijk de hele familie inmiddels al in een kast van een huis…
Wijsheden?
En de manier waarop deze Wayuu-indianen zich laten verleiden door iets wat ze echt wel goed als ‘evil‘ voorzagen, dat strookt dus niet helemaal met mijn beeld van de ‘nobele wilde’. Nu worden de Wayuu ook totaal niet als wilden neergezet hoor in deze film, maar ergens had ik zo’n opportunisme niet verwacht bij deze etnische groepering. Misschien wel omdat ik de film zag, net nadat ik het prachtig interessante Columbus and other Cannibals had gelezen, waarin die nobiliteit wél beaamd wordt. Dat hebzucht als het ware een soort ‘westers virus’ is, dat zich in de afgelopen millennia over de hele wereld verspreid heeft onder het mom van ‘beschaving’ en ‘vooruitgang’. Aan de andere kant: deze Wayuu zijn natuurlijk ook al eeuwen geleden in aanraking gekomen met ‘ons’, dus mogelijk was hun cultuur ook al wat aangetast. Want hier is het natuurlijk ook weer die vooral gringo-vraag naar goedkope drugs, waarmee de hebzucht geconcretiseerd wordt…
Wel heel vet, hoe ook vrijwel alles letterlijk bezongen wordt. Daarnaast ben ik erg benieuwd naar de betekenis van de vele (titulaire) vogels in de film. Enige dat ik graag wat meer uitgediept had gezien, was hoe aanhangers van zo’n wijzere oude cultuur, hun levenswijze toch nogal snel en/of makkelijk inruilt voor ‘welvaart’. Mogelijk mis ik zelf hier iets in hoor, maar dit kan zeker ook wel bij de makers liggen. Of misschien zijn ook indianen uiteindelijk té vatbaar voor dat kannibalistenvirus, en is de film daarmee een stuk cynischer dan ik ‘wil’..? Al werd voor mij persoonlijk elke vorm van kritiek weggespoeld toen ik het strand van Palomino zag, waar ik vijf jaar geleden m’n verjaardag nog vierde…
Cast & crew
Stralend middelpunt van niet alleen Rapayets leven, maar ook van de film, is Natalia Reyes. Ook al speelt ze hier een initieel schuchtere indiaanse meid, die langzaam wel uitgroeit tot power-woman, ik wist niet dat haar status Colombia allang ontstegen was. Ik verwacht namelijk, dat ze allang gecast was voor Terminator: Dark Fate, voordat de opnames van deze film erop zaten. Dat zal dan waarschijnlijk op basis van haar hoofdrol in de TV-serie Lady, La Venderoda de Rosas zijn geweest, waarin ze het waargebeurde leven van Lady Tabares vertolkte. Ze mag in deze film dus wel wat van haar bereik laten zien, en daarin viel ze mij dus goed op…
Rapayet wordt gespeeld door de debuterende José Acosta, en hij toont vooral de grote diversiteit in de Colombiaanse bevolking. Ik dacht meerdere malen dat hij een Indiase achtergrond had, maar hij is hier dus gewoon gecast als Wayuu-indiaan. Jhon Narváez lijkt dan weer meer op een Braziliaanse voetballer, met z’n bos krullen, terwijl Carmiña Martínez perfect gecast is als strenge maar wijze stamoudste. En als ik dan oom Peregrino (Jose Vicente Cotes), Aníbal (Juan Bautista) of dat irritante neefje Leonídas (Greider Meza) herinner, dan glimlach ik weer bij m’n herinnering aan hoe divers de bevolking van dat land is. Overigens draagt het feit, dat bijna al deze acteurs (met uitzondering van Reyes en Martínez) hier hun debuut maken, wel bij aan het authentieke gevoel dat deze film oproept.
Dat is natuurlijk een grote verdienste van regisseurs Gallego en Guerra. Gallego was bij El abrazo de la serpiente overigens enkel als producent en editor betrokken. Guerra werd bij die Oscargenomineerde film als enige regisseur gecredit. Hij is ook meer schrijver-regisseur, en maakte eerder al een paar vergelijkbaar beschouwende en/of ‘kleine’ films als La sombra de caminante (over twee mannen in Bogóta, waarvan er één geen benen heeft, en de ander geld verdient als tiller van mensen) en Los viajes del viento (over een muzikant die z’n oude leraar weer opzoekt).
Final credits
Yes, dit was wederom een mooie en indrukwekkende film, afkomstig uit een land dat mij aardig gegrepen heeft. Denk dat deze film interessant is voor iedereen die Colombia een warm hart toedraagt en/of ook zo verliefd is geworden op de prachtige natuur daar. Al moet je dus wel open staan voor minder-conventionele vertellingen. Minder spiritueel mysterieus dan El abrazo de la serpiente, dat zeker, maar om deze film nou te verkopen als “What happened before Narcos,” (wat in de trailer daadwerkelijk gebeurde) dat is puur een goedkope, commerciële marketingtruc, if you ask me…
Het wekt zeker ook niet de juiste verwachtingen, maar vooral: het doet deze parel best wel tekort.