Monos (2019)
Zo onduidelijk als de exacte setting van Monos ook bedoeld is, om aan te geven dat de film universele thema’s behandelt, zo enorm verrassend breed is de cast & crew opgebouwd. Waar je enkel onbekende en/of debuterende locals verwacht, herken je ineens acteurs uit I, Tonya en The Kings of Summer. Of je ontdekt dat de geweldige muziek gemaakt is door degene die ook de musical sccore van Scarlett Johanssons Under the Skin componeerde, of dat die steun van Nederlandse fondsen komt doordat het een Nederlandse co-productie betreft, en de Nederlandse cameraman (van onder meer Aanmodderfakker) die behoorlijk opvallend geframede shots heeft gefilmd…
Terwijl Monos dus zeker ook een gedurfd kunstwerk over de human condition is, die daardoor ook niet iedereen zal bekoren. De Zuid-Amerikaanse makers dagen je namelijk wel uit om zelf ook wat te investeren, want de onconventionele plotlijn wordt ook meerdere malen onderbroken door trippy scènes die niet alleen tonen dat regisseur Alejandro Landes aardig fan is van Luis Buñuel, maar die de link met/gedachte aan Apocalypse Now nog meer versterken. Want dat het voor onze hoofdrolspelers ook onduidelijk is tegen wie ze strijden, dat maakt van deze film een beetje een koortsdroom. Een uiteindelijk stevig imponerende koortsdroom, that is…
Het verhaal
In een vrij onherbergzaam gebied zien we hoe een aantal jonge strijders stevig gedrild worden door de Boodschapper (Wilson Salazar). Aan zijn uiterlijk denk je direct aan Latijns-Amerika, en de film is opgenomen in Colombia, waar het verhaal ook het ‘makkelijkste’ te plaatsen is. Maar zoals ik al opperde: de exacte locatie wordt nergens vermeld, wat ook duidelijk de bedoeling is. De jongeren hebben overigens allemaal La Casa de Papel-achtige bijnamen als Boom Boom, Smurf, Lady, Swede, Wolf, Dog en Bigfoot. En deze laatste herkende ik dus, want Bigfoot wordt gespeeld door Moises – Five Feet Apart, The Kings of Summer, Ender’s Game – Arias. Iets dat me wel wat verwarde, juist omdat alles aan de film zo on-Amerikaans en onconventioneel aanvoelt.
Maar onze ‘monos’ – vernoemd naar de ‘Mono Grande’, een mythologisch grote aap die ergens in de Zuid-Amerikaanse jungle zou leven; thematisch gezien de perfecte naam overigens – worden schijnbaar aangestuurd vanuit ‘de Organisatie’, met onze Boodschapper als enige link met de buitenwereld. Hun taak: het beschermen van een melkkoe genaamd Shakira (a.k.a. Colombia’s populaire ‘zingende melkkoe’?), en ervoor zorgen dat de Amerikaanse gijzelaar Doctore (Julianne – I, Tonya, Black Mass, August: Osage County – Nicholson) niet ontsnapt. Taken die in de getoonde fog of war een stuk ingewikkelder blijken, terwijl de kids – zowel jongens als meiden – natuurlijk ook gewoon keihard aan het puberen slaan. En hoe ga je dan met verantwoordelijkheden om, als je ogenschijnlijk ook je hele leven lang al enkel militair getraind en/of opgevoed bent…?
Enorm bereik
Misschien wel het meest opvallende aan deze film – naast het grote belang van de zeer sterke, scherpe en ook redelijk duidelijke boodschap – is het grote bereik aan emoties dat in de film voorbij komt. Waar kindsoldaten vaak makkelijker neergezet worden als ongewild grove monstertjes (tegen hun eigen wil in natuurlijk, maar zie daarvoor ook het geweldige Beasts of No Nation), daar worden ze hier ‘breder’ neergezet dan je gewend bent. Zo breed zelfs, dat er emoties voorbijkomen die soms wat raar/ongemakkelijk aanvoelen, maar dat past perfect bij de eigen wereld en identiteit die deze ‘monos’ voor zichzelf gecreëerd hebben. Waarschijnlijk ga jij je ook wel dingen afvragen als: waar komen die kids vandaan, zijn ze hun hele leven al ‘in dienst’, is dit wat er gebeurt als je kinderen hun opvoeding afpakt en die vervangt voor een militaire training, zou de hele film dan misschien ook iets willen zeggen over persoonlijke verantwoordelijkheid (en daarmee indirect ook over ‘onze’ IS-kinderen), et cetera? En natuurlijk roept dat terechte vergelijkingen op met films als Lord of the Flies en Apocalypse Now. Waarbij in mijn hoofd ook zeker Das Experiment voorbij kwam. Toevallig speelde Arias trouwens ook in die Amerikaanse The Stanford Prison Experiment-remake daarvan…
Cast & crew
Terwijl de film dus ook wel wat van die kwajongenssfeer van Arias’ doorbraakfilm (The Kings of Summer) bevat. Het is dus ook best logisch dat hij vanwege z’n ervaring gekozen is voor deze rol, maar het valt toch op, als zo’n Amerikaanse acteur (ook geboren in New York), die in Hollywood al aardig aan de weg timmert, ineens opduikt in zo’n Colombiaans-Argentijns-Nederlands-Duits-Zweeds-Uruguayaanse onafhankelijke coproductie. Net als ik me tijdens de film af zat te vragen waar ik miss Nicholson van herkende, maar dus vooral van haar rol als vrouw van Joel Edgerton in Black Mass (of als coach uit I, Tonya). Het is overigens wel een uitdagende rol, zowel qua acteren als fysiek, want er zitten ook aardig wat opvallende vluchtscènes in de film. De rest van de acteurs verrast zoals debuterende acteurs wel vaker verrassen: je vraagt je af of ze überhaupt wel acteren, of vooral een soort aangeleerde wanhoop uiten. Hoe het ook zij: het werkt als een malle. Vooral Lady (Karen Quintero) en Smurf (Deiby Rueda) vielen mij op, waarbij die laatste een prachtige scène heeft, waarin z’n loyaliteit en wanhoop zo in strijd zijn in hem, dat hij vooral onmacht uitstraalt: indrukwekkend!
Natuurlijk verdient regisseur Landes (oorspronkelijk een Braziliaan) hier veel credits voor. Ik kende hem nog helemaal niet, wat niet zo gek is, aangezien dit pas z’n derde film is. Z’n eerste was een documentaire over de strijd van Boliviaanse boeren tegen hun corrupte (lees: door de VS gewenste/aangestelde) overheid, wat uiteindelijk resulteerde in Evo Morales’ verkiezing, getiteld Cocalero. Z’n tweede film heet Porfirio, en vertelt het waargebeurde verhaal van Porfirio Ramirez, die door een Colombiaanse politiekogel verlamd raakte. Met andere woorden: Landes lijkt zo’n typische, geëngageerde Zuid-Amerikaanse kunstenaar, die z’n sterke gevoel voor rechtvaardigheid inzet om verhalen van onderdrukten te vertellen. Verhalen die ook kritisch zijn op onze westers-kapitalische waarden, en mede daardoor ook vaak links-socialistisch worden genoemd. Al zit hier misschien ook een aardig deel van m’n eigen projectie in hoor. Maar de film behandelt dus vooral thema’s die je in reguliere Amerikaanse films niet zult aantreffen. Shakira overigens wel vanwege haar muziek. En ik kan me dus niet aan de gedachte onttrekken, dat bij het noemen van de koe in de film naar dit een-na-bekendste Colombiaanse exportproduct, echt wel een soort van betekenis zit…
Final credits
“An arrestingly bizarre experience,” zo schreef de recensent van The Guardian in z’n vijf-sterren-recensie naar aanleiding van de vertoning op het filmfestival van Berlijn afgelopen jaar. Dat bizarre zorgt er deels voor dat deze film ook echt zo’n recensenten- en festival-favoriet is geworden. Maar dat is ook de reden, dat niet iedereen deze film zal trekken. Verwacht je namelijk een duidelijke structuur en scènes die allemaal makkelijk te begrijpen/duiden zijn, dan moet je deze film misschien niet kijken. Heb je echter zin in iets mysterieus, een aantal scènes met nogal aparte manieren van vieren én straffen, en instinctieve karakters die oncomfortabel perfect passen bij de gekte en wereldvreemdheid van oorlogssituaties, dan wordt Monos voor jou waarschijnlijk net zo onvergetelijk, als dat ik ‘m beleefd heb…