The Nightingale (2018)
Wat begon als het kijken naar een mogelijk interessante film, bleek al snel veel ‘meer’ te zijn dan dat. Ik had namelijk vooraf niet door hoeveel prijzen deze film al had gewonnen op het filmfestival van Venetië, en hoe groot de ‘schande’ is dat deze nooit in Nederlandse bioscopen (lees: filmhuizen) is uitgebracht. The Nightingale is namelijk een heftig, prachtig poëtisch en snoeihard relaas over de gruwelijkheden die Britse soldaten (lees: ‘witte kolonisten’, of mogelijk: ‘wétiko’s’) niet alleen de oorspronkelijke bewoners van Tasmanië/Australië op onvoorstelbaar arrogante wijze aandeden, maar ook wat de rol van Ierse gevangen daarin/-onder was. De vrouwelijke regisseur van The Babadook toont uiteindelijk best genuanceerd zowel onze grof- als goedheid. Maar mijn langst aanhoudende reactie na het zien van deze film is toch wel, dat mijn ‘soort’ toch wel echt een verschrikking is (geweest), met onze ‘verheerlijking’ van degenen die het lompste andere mensen konden misbruiken…
Het verhaal
Clare (Aisling Franciosi) is zo’n veroordeelde Ierse, die in Tasmanië hard werkt om zich vrij te kopen, maar ondertussen wel al mocht trouwen met Aidan (Michael Sheasby) en met hem een baby heeft. Ze is echter nog ‘eigendom’ van de Britse officier Hawkins (Sam Claflin), althans, zo ziet deze klootzak dat. Want dat hij vindt dat hij nog altijd seks met Clare mag hebben, dat staat als een paal boven water. En elke tegenstribbeling maakt de kans groter, dat hij haar nooit haar vrijheid zal geven. Terwijl Clare dit probeert te verzwijgen voor Aidan, omdat ze weet wat er gebeurt als die twee ruzie krijgen.
Ik wil zo min mogelijk verklappen, maar op gegeven moment (vrij snel in de film al) gebeurt er iets zo ontzettend gruwelijks, dat ik deze film sowieso niet aan wil raden aan mensen die niet tegen grof geweld in films kunnen. Hoe prachtig ik deze film uiteindelijk ook vond. Want uiteindelijk gaat Clare namelijk op pad om wraak te nemen, en daarvoor huurt ze de hulp in van een lokale Aboriginal, die eigenlijk helemaal niks meer van die schofterige witten moet hebben. Toch helpt hij haar, en langzaam verwachten we een steeds heftigere ontknoping. Dat de film ook daarin prachtig verrast, is een extra teken dat de makers de ‘human condition‘ goed weten te doorgronden…
Hawkins and Other Cannibals
Sommigen weten dat ik afgelopen jaar het indrukwekkende Columbus and Other Cannibals heb gelezen. Dit boek, geschreven door een Indiaanse antropoloog, vertelt over de native kijk op die voor hen onbekende expansie- en destructiedrift van vooral Europese kolonisten. De schrijver is van mening dat ‘wij’ nogal heftig lijden aan een psychisch kannibalenvirus, waarin we de ander (z’n geld, grondstof, grond, leven) opvreten om zelf beter te worden. Fantastisch hoe diep hij dit weet te linken aan zaken als vrouwenonderdrukking, religie, ‘beschaving’, ambitie, Adam & Eva, en nog zoveel meer. Maar door dat virus zijn wij dus gaan geloven dat we anderen mogen ontmenselijken en onderdrukken. Mensen die aan dit virus lijden worden door de schrijver ‘wétiko’ genoemd. In Indiaanse gemeenschappen leden mensen hier ook wel aan, maar deze werden heropgevoed, of gedood; ze vormden namelijk een gevaar voor de gemeenschap. Wij zijn inmiddels zo ver van de natuur verwijderd, dat we deze wétiko’s tot president kiezen, of extra belonen omdat ze zo goed een bedrijf kunnen runnen (wat in 99,9% van de gevallen natuurlijk gebeurt in strijd met/ten koste van anderen).
Sinds het lezen van dit boek zie ik dit ‘virus’ dus nogal veelvuldig aangehaald worden in films. En soms zó duidelijk – zoals hier in The Nightingale – dat de makers dat boek óók gelezen moeten hebben, of dit uit de visie van een native volk als de Aboriginals hebben gehaald. Het zijn namelijk niet enkel native Americans die bewust zijn van dit virus, maar volgens de schrijver kennen vrijwel alle native volkeren van het bestaan hiervan. Jammer dat het nog zo onbekend is bij degenen die er het hardste aan lijden…
Cast & crew
Ik herkende hoofdrolspeler Aisling Franciosi niet van haar rol in Game of Thrones, maar volgens mij zat Lyanna Stark (GoT-spoiler alert: de moeder van Jon Snow!) ook maar in een paar afleveringen, toch? De tv-serie The Fall heb ik nooit gezien, dus dat ik dacht naar een ‘nieuwe’, maar geweldige actrice te kijken, is niet zo raar. Geweldig ook hoe ze oud-Iers spreekt en vooral zingt (zij is de titulaire nachtegaal), wat haar karakter nog meer authenticiteit geeft. Verder voel ik bijna schaamte dat ik – na het zien van één shot uit de trailer – dacht dat Chris Rock de rol van Aboriginal-gids Billy speelt. Maar dat blijkt dus de debuterende Australische acteur/danser Baykali Ganambarr te zijn geweest. Prachtig om de pijn, walging, hoop en verdriet te zien in z’n blik, waarbij ik verwacht dat hij voor z’n motivatie ‘enkel’ hoefde te denken aan hoe Aboriginals letterlijk en figuurlijk verkracht zijn in het verleden, en nog altijd worden achtergesteld. Hij werd in Venetië overigens bekroond met de Marcello Mastroianni Award voor beste jonge acteur/actrice. Verder bevat de film ook acteurs die eerder (en inmiddels) al in hele grote films hebben gespeeld. Zo kun je Sam Claflin, die een fucking lompe Hawkings neerzet die deels wordt ‘gered’ door die prachtige zing-scène aan het eind, herkennen uit Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides, Snow White and the Huntsman, of als Finnick in drie The Hunger Games-vervolgen. Eén van Hawkings’ hulpjes heeft echter een nog vettere rol weten te bemachtigen, in een film die de afgelopen Oscars best in de prijzen viel: Damon Herriman speelde namelijk Charles Manson in Tarantino’s Once Upon a Time … in Hollywood..!!
Ik heb The Babadook nog niet gezien, maar hoorde dat de ‘horror’ daarin vooral een metafoor voor verdriet/pijn is (of iets dergelijks), met andere woorden: niet voor niets dat die door arthouse-liefhebbers ook gewaardeerd wordt. Dat regisseur Jennifer Kent de intelligentie heeft om verhalen op scherpe en/of verrassende wijze te vertellen, dat had ik dus al kunnen weten. Al kan ik me niet voorstellen dat The Babadook indrukwekkender is dan dit meesterwerk. Daarnaast is het ook wederom geweldig om een vrouw zo’n verhaal te zien vertellen, die nergens de drang voelt om sommige zaken onnodig rooskleuriger te maken. En dat ze daarin dan vaak de grens opzoekt van wat je wel en niet in beeld wilt/mag/moet/kunt laten zien, dat past misschien juist wel bij het feit dat ze juist níet tot de overheersende sekse behoort..?
Final credits
Vandaar ook dat ik deze film het beste omschrijf als een mix van Revenge, Rabbit Proof Fence en een flinke vleug Columbus and Other Cannibals. En daarom nogmaals: het is echt ongelooflijk dat deze film nooit in Nederland is uitgebracht, waarbij ik zelfs van een enthousiast arthouse-uitbater – die zich niet direct gewonnen geeft bij één “nee” – heb gehoord dat hij echt vrijwel de hele wereld heeft gemaild om deze film alsnog in zijn bioscoop te krijgen. Maar schijnbaar zijn zes Australische Oscars, twee prijzen op het Internationaal Filmfestival van Venetië (waaronder de Grand Jury Prize) en nog zo’n vijftien andere grote prijzen niet genoeg voor een Nederlandse distributeur? Zouden ze bang zijn dat de film té hard is, té confronterend..? Er blijken in de eerste 20 minuten inderdaad best wat mensen de zaal uitgelopen te zijn, maar vooral omdat het een geschiedenis toont die men graag onderdrukt. Of zoals de Australische tak van The Huffington Post als titel van een artikel over deze film publiceerde: “Why The Nightingale Should Be Taught In Schools“.