El hoyo (a.k.a. The Platform – 2019)
El hoyo, op Netflix waarschijnlijk makkelijker te vinden als The Platform, is net zo scherp, als dat het verhaal simpel is. En dat maakt dit de tot nu toe beste ‘corona-horror-escapers’ die ik gezien heb. Een niet al te moeilijke boodschap op lekker lompe wijze gebracht, waarbij zeker meer te ontdekken is dan wat je direct ziet. Maar ook gewoon lekkere ‘genre-horror’, die filmfreaks zeker aan Cube zal doen denken, maar ook wel wat weg heeft van de eerste Saw (toen originaliteit nog de boventoon voerde). Al toont El hoyo de bloederigheid uiteindelijk toch wél erg stevig…
Het verhaal
‘Goreng’ (Ivan Massagué) wil graag van z’n rookverslaving af, en hij zal alles wel al geprobeerd hebben, want hij heeft zich vrijwillig aangemeld voor zes maanden opsluiting in ‘het gat’ (‘el hoyo’, maar dan in het NLs): een ‘verticaal zelfmanagementcentrum’. Oftewel een nogal aparte retraite of gevangenis, afhankelijk van de vrijwilligheid van je komst. Het gat bevat namelijk honderden kale betonnen verdiepingen, met daarop twee bedden, een wasbak met waterkraan en een groot gat in het midden. Op elke verdieping verblijven twee personen, maar nu komt de catch: er komt elke dag één platform (de Engelse titel) met eten door het gat naar beneden.
Zit je op verdieping 1, dan is het feest, want dan is het platform gevuld met de lekkerste gerechten. Maar als na een paar minuten het platform een verdieping verder daalt, is een deel van dat lekkers al opgepeuzeld. We zijn er als kijkers overigens direct al snel achter wat dit inhoudt, want Goreng wordt op z’n eerste dag wakker op verdieping 48, en dan ligt er nog maar verdomd weinig eetbaars op het platform. Z’n meer ervaren kamergenoot Trimagasi (Zorion Eguileor) legt hem uit dat hij maar beter zoveel mogelijk kan eten, want Trimagasi heeft eerder al op lagere verdiepingen gezeten. Elke maand wissel je als bezoeker/gevangene namelijk van verdieping, en waar je terecht gaat komen, dat weet je dus niet. Dus wat eten die mensen dan op verdiepingen die nog veel lager liggen? En hoeveel verdiepingen zijn er eigenlijk..?
En wie is die verwilderde vrouw (Alexandra Masangkay) die af en toe met het platform mee naar beneden komt (zie onderstaande still)..???
Trickle down economics-illusie
Om nu te stellen dat de dynamiek van het gat een overduidelijke metafoor voor ons kapitalistische systeem is, dat is misschien nét wat te makkelijk. De film lijkt eerder een cynisch antwoord op hoe veelal rechts-liberale politici belastingvoordelen voor de top goed denken te kunnen praten. Dit noemen ze in de VS “trickle down economics,” en is gestoeld op het naïeve (of schofterig slinkse) idee dat als je bedrijven belastingvoordelen geeft, zij dan lonen van het personeel kunnen verhogen, zodat iedereen, tot in de post-sorteer- of conciërgekamer aan toe, mee profiteert. In de praktijk werkt dit natuurlijk niet, want de mensen bovenin zo’n bedrijf nemen altijd een groter deel van de spreekwoordelijke taart. En zoals ik een socioloog ooit hoorde claimen: mensen die ‘succesvoller’ zijn, geloven vrij snel dat ze ook ‘beter’ zijn, en dus ook makkelijker goedpraten dat ze meer mogen pakken dan ze nodig hebben. Dit is dus niet direct een oordeel over ‘the 1%‘, maar schijnbaar een sociologisch gegeven.
En het scherpste van El hoyo – spoiler alertje – is dan ook, dat ook mensen die eerder op een lage verdieping zaten, dit vrij ‘on-sociale’ gedrag vrijwel direct overnemen, op het moment dat ze op een fijnere verdieping terechtkomen. Mogelijk zijn de mensen zelf dus niet ‘rot’, maar maakt het systeem – waarin ze (al dan niet vrijwillig) zitten, en dat angst inzet als motivator – hen minder sociaal – einde spoiler alertje? En ja, ik vind het heerlijk, om zoveel vraagtekens te mogen/kunnen gebruiken in deze recensie…
Cast & crew
Ik weet niet zeker of ik Massagué herkende uit Guillermo del Toro’s Pan’s Labyrinth/El laberinto del fauno, maar net als Eguileor heeft ook Massagué zo’n best ‘alledaags’ hoofd, wat goed werkt in films als deze. Een écht bekend hoofd zou mogelijk wat teveel aandacht naar zich toegetrokken hebben. Antonia San Juan, die bij de organisatie achter ‘het gat’ werkt, maar zelf ook ‘deelnemer’ wordt, was de enige persoon die ik herkende. Ze speelde eerder in Pedro Almodovars Todo sobre mi madre (All About My Mother), toch nog altijd één van Penelope Cruz’ doorbraakfilms (samen met Abre los ojos). De reden dat ik San Juan herkende, is overigens niet zo heel politiek correct, want ik vroeg me de hele film dus af of ze transgender was, omdat ze een nogal opvallend gezicht heeft. Maar wat blijkt dus, zij speelt in Almodovars film (die al ruim 20 jaar oud is) die juist erg belangrijke rol van transgender. Weet van die film niet heel veel meer, maar haar rol herinner ik me nog wel, dus die maakte toen wel wat indruk.
De regisseur met de welluidende (en inderdaad Baskische) naam Galder Gaztelu-Urrutia was mij nog totaal onbekend. Niet zo raar, want dit is z’n debuutfilm als regisseur. Hij produceerde behoorlijk wat kortfilms hiervoor, en schijnbaar heeft hij wel wat commercials op z’n naam staan, maar hier debuteert ie dus. En ook nogal succesvol, want El hoyo won op het TIFF (filmfestival van Toronto) de ‘Midnight Madness‘-publieksprijs. Die middernachtelijke gekte is een festivalonderdeel voor cult- en undergroundfilms. Eerdere winnaars waren o.a. Stake Land, The Raid, Seven Psychopaths én What We Do in the Shadows. Inderdaad: een vrij cool rijtje om tussen te staan met je debuutfilm..!
Final credits
Ja, zeker in corona-tijd is dit een scherpe film over hoe ongelijkheid in een samenleving verdomd klote kan zijn voor de mensen ‘onderaan’. En doordat ie op Netflix staat, hoef je niet te wachten totdat deze film je ergens op DVD of zo wordt aangeraden door je mede-undergroundfilm-freaks (zoals dat met Cube wel ooit ging, toen nog in de videotheek). Gaaf ook hoe dat ik merk, dat ik bij deze film m’n waardering juist enorm voel groeien, naarmate ik er meer over schrijf. Iets dat bij Vivarium precies andersom gebeurde. Maar qua scherpte en uitzichtloosheid is El hoyo ook wel wat mysterieuzer en vooral cynischer dan Vivarium…
En om dan met nog een vraag te eindigen: waar staat dat kindje eigenlijk voor, waar die moeder continu naar op zoek lijkt..?