Tesla (2020)
Sow hey..! Waar ik een (conventionele?) biopic over Nicola Tesla – één van de meest miskende genieën/uitvinders ooit? – verwachtte, bleek Tesla één van de meest weirde mixups van het jaar te zijn geworden. Waarschijnlijk een groot deel van de reden voor die nogal lage waardering op IMDb, want ik geef toe dat ik ook best graag een iets conventionelere drama- en/of spanningsboog had gewild. Mede omdat de reden om voor deze vorm te kiezen – de film maakt direct duidelijk dat ie met de kennis van nu gemaakt is, door letterlijk alle vierde muren te breken – meer ‘in de weg zit’, dan dat het de film echt beter maakt. Al is het natuurlijk altijd verfrissend om niet te krijgen wat je wilt…
Het verhaal
De film start in 1884, als de zelfverzekerde maar sociaal wat ongemakkelijke Nicola Tesla (Ethan Hawke) werkt voor de succesvollere uitvinder-zakenman Thomas Edison (Kyle MacLachlan). Edison probeert zijn direct current (DC, oftewel gelijkstroom) de nationale standaard te maken, terwijl Tesla meer heil ziet in alternate current (AC, oftewel wisselstroom). Al snel blijkt dat Tesla meer de wetenschapper is die de wereld wil verbeteren, terwijl Edison vooral uitvindingen wil kunnen vermarkten. Als Edisons DC een terdoodveroordeling nogal lomp pijnlijk maakt, krijgt Tesla van ondernemer George Westinghouse wat kapitaal om zijn ideeën verder uit te werken.
Ondertussen heeft Tesla ook al ene Anne Morgan (Eve Hewson) ontmoet, waar hij steeds intiemer mee wordt. Of Tesla altijd al wist dat zij de dochter van J.P. Morgan (oprichter van zaken- en handelsbank J.P. Morgan Chase) was, dat is niet helemaal duidelijk, maar Anne’s enthousiasme zorgt er wel voor, dat haar vader interesse in Tesla ontwikkelt. Terwijl J.P. toch één van de grootste financiers van Edison is. Langzaam zijn wij er als kijkers al achter dat Tesla zichzelf minder belangrijk vindt dan de voordelen die z’n uitvindingen voor de mensheid zouden kunnen betekenen, waarna Anne even heerlijk relativerend uitlegt waarom gratis energie nooit gaat werken (als iets niet economisch uit te buiten valt, hoe ga je dan financiers voor zoiets vinden?). Het toont echter wel Tesla’s authenticiteit. Al is de film dus doorspekt met momenten om jou daarover iets duidelijk te maken…
Met de kennis van nu..!
Het duurt maar een paar minuten, voordat de film de vierde muur breekt en jou als kijker direct laat voelen: “Ja, deze film is gemaakt met de kennis van nu. Tesla wordt nu gezien als groot ziener, maar dat was in zijn tijd wel wat anders, want hij was totaal niet zakelijk slim genoeg om succesvol te worden!” En dat is geen interpretatie van mij, want regisseur Michael Almereyda breekt vrijwel alle regels. Zo draait Anne (als karakter) meerdere keren naar de camera om wat uit te leggen. Dat je bijvoorbeeld maar even moet Googlen wie bijvoorbeeld die Westinghouse was, terwijl ze – in karakter – haar laptop erbij pakt. En wat te denken van Thomas Edison, die je in een ‘achtergrondshot’ gewoon z’n iPhone ziet pakken tijdens een scène? Thematisch gezien lijken de makers hiermee te willen zeggen, dat regels niet echt zouden moeten gelden, als iemand zulke grote ideeën heeft. Dat ze daarom ook de ‘filmregels’ continu breken, om je dat niet te laten vergeten…
Aan de andere kant voel je aan dit ook een zelfbewustzijn, dat de geschiedenis altijd achteraf verteld wordt, en dat zulke vertellingen dus altijd gekleurd zijn (door het heden, door de omstandigheden waaronder het geschreven werd, de ‘agenda’ van de schrijver, et cetera). Maar dat zorgt er dus ook voor, dat Tesla een nogal weirde mixup is geworden, die gezien dat IMDb-punt zeker niet bij iedereen in de smaak valt. En dat Tesla op een gegeven moment dan Tears for Fears’ Everybody wants to Rule the World zingt op een karaokemachine (!!!) , dan moet zijn “I can’t stand this indecision, married with a lack of vision” wel als commentaar op de kleingeestigheid van z’n tijdgenoten zijn. Maar dan wel in een tijdtechnisch totaal onmogelijke vorm…
Cast & crew
Nicola Tesla heeft natuurlijk wel een cultstatus bereikt, zeker vanwege z’n anti-commerciële/pro-vooruitgang-standpunten, populair bij menig maatschappijkritisch persoon (zoals ik ook kan zijn). Zou dat ook de reden zijn dat hij vaak door coole acteurs als David Bowie (in The Prestige) en nu dus door Ethan Hawke wordt gespeeld? Hawke krijgt overigens alle gelegenheid om z’n aardig grote talent te tonen. De film is ook niet extra gedramatiseerd, dus hij hoeft Tesla ook niet neer te zetten als onbegrepen genie/dromer. Er sijpelt wel wat onvrede en ontgoocheling door in zijn versie van Tesla, wat dus ook leidt tot die vertolking van dat Tears for Fears-nummer. MacLachlan zet Edison ook niet neer als de grootheid die hij volgens de geschiedboeken is, maar meer als de wat gehaaidere versie van de uitvinder, die ook net zo goed miljoenen verloor met mislukte avonturen.
Ondanks dat Michael Almereyda al zo’n 35 jaar films maakt, had ik eerlijk gezegd nog nooit van hem gehoord. Hij werkte al met Hawke en MacLachlan in Hamlet 2000, gezet in het jaar 2000 in New York. Gezien z’n filmografie lijkt hij wel zo’n beetje elk genre aan te raken, al durf ik niet zo één-twee-drie een genre op Tesla te plakken. En dat Almereyda zich er niet voor schaamt overduidelijke fake-decors te gebruiken (zie de still hierboven), dat merk je al vrij snel. Terwijl het camerawerk ook aardig divers is: van claustrofobisch ingekaderd shots tot bijna pittoreske pracht.
Final credits
Voor die uitleg van Anne Morgan inzake de onverkoopbaarheid van de beste uitvindingen is Tesla al bijna de moeite waard. Toch begrijp ik de weerstand (en kritiek) ook wel hoor, want wat Almereyda nou echt precies wil zeggen met deze film, dat is mij ook niet helemaal duidelijk geworden. Ja, het is een vette culty mix van stijlen/genres/knipogen, en ja: daar zit echt wel een duidelijk doel achter. Maar waar de film dus duidelijk lijkt te willen zeggen dat je grootheden niet al teveel moet lastigvallen met meetbare en/of kortetermijndoelen, zou iets meer focus op de geweldige ideeën van Tesla mogelijk geholpen hebben? Want buiten draadloos verspreide, gratis energie gaat de film niet echt in op Tesla’s genialiteit. En dat is lichtjes jammer, zeker als je dit lijstje van nog niet tot uitvoering gekomen ideeën leest…