Mank (2020)
Mank – over Herman J. Mankiewicz’ inspiratie voor en het schrijven van het scenario van ‘all time classic‘ Citizen Kane – is niet alleen vormgegeven als een klassieker, maar lijkt dat ook ‘instant’ te zijn. Nu vind ik films over schrijvers altijd bovenmatig interessant (van The End of the Tour tot Adaptation tot Where the Buffalo Roam, en nog zoveel meer), maar in Mank vertelt regisseur David – Se7en, Gone Girl – Fincher niet alleen de mega-interessante ‘geschiedenis’ achter het verhaal in Orson Welles’ meesterwerk uit 1941, het lijkt ook alsof hij z’n eigen vaders scenario-frustratie in deze geschiedenis heeft verwerkt. Want waar de film narratief gezien werkelijk geweldig is, doet Fincher mogelijk ook wel een heel klein beetje ‘een Tarantino’…
Het verhaal
De film start met Herman ‘Mank’ Mankiewicz (Gary – True Romance, Darkest Hour – Oldman) op krukken, nadat ie bij een auto-ongeluk z’n been brak. Hij wordt van alle gemakken (minus één) voorzien in een woning ergens in de Mohave-woestijn, dus met stenograaf/typist Rita Alexander (Lily – Emily in Paris, Okja, dochter van Phil – Collins) en verpleger Frieda, terwijl Welles’ producer John Houseman (Sam – Chernobyl – Troughton) ervoor zorgt dat het aan Mank niks ontbreekt. Behalve dan aan alcohol, want als fervent dronkenlap werkt Mank zich nogal eens in de nesten. En dat is in dit geval niet handig, want Mank heeft slechts 90 (of 60, afhankelijk van naar wie hij luistert) dagen om het scenario te schrijven van de film die later tot misschien wel de beste film ooit werd uitgeroepen.
Het verhaal speelt in 1939/40, maar met letterlijke flashbacks zien we hoe Mank zich in de tien jaar daarvoor heeft laten inspireren door z’n ervaringen in Hollywood en omstreken. En daardoor is Mank ook direct een geweldige ode aan de grote namen uit die tijd, zoals Louis B. Mayer (Arliss – Full Metal Jacket, Moneyball – Howard), Irving Thalberg, David O. Selznick, Greta Garbo, Charlie Chaplin en Marion Davies (Amanda Seyfried). Deze laatste actrice is namelijk de maîtresse van krantenmagnaat William Randolph Hearst (Charles – Game of Thrones, Alien 3 – Dance), de grote inspiratiebron voor Charles Foster Kane, het hoofdkarakter in Orson Welles’ (Tom Burke) klassieker.
Maar wat de film dus vooral toont – in letterlijke en geweldig gemonteerde flashbacks in de film – is de enorme, inspirerende manier in hoe Mank zoveel informatie uiteindelijk wist te combineren tot een verhaal, dat hij op liet schrijven door Rita, ‘gelukkig’ geholpen door wat stiekem geleverde drank. Waardoor hij uiteindelijk dus een script getiteld ‘American‘ (de werktitel van Citizen Kane) opleverde. Maar wat je vooral ook te zien krijgt, is wat de reden was dat Welles’ film bij z’n release keihard tegengewerkt werd. Vooral door de mediamacht van Hearst zelf overigens, daarin bijgestaan door Mayer, die in die tijd daadwerkelijk de voorzitter van de Republikeinse partij in Californië was…
Instant classic
Deels door de vorm – de film is in zwart-wit opgenomen, de dialogen klinken ietwat ‘scheller’, et cetera – maar zeker ook door de grandeur van de vertelling, is het moeilijk om Mank niet direct als een instant classic te betitelen. In de film wordt letterlijk “Movies are magic!” gebezigd, en dat geeft Fincher ook letterlijk het ‘excuus’ om op sommige punten mogelijk ietwat z’n eigen geschiedenis te vertellen. Mogelijk letterlijk zelfs, want als scenarist wordt Finchers vader John gecrediteerd, maar die is reeds in 2003 overleden. Natuurlijk kan pa het scenario volledig geschreven hebben voor z’n dood (de eerste plannen voor Mank dateren ook al van ruim 20 jaar geleden), maar het feit wil, dat John Fincher ooit een scenario schreef over een andere ‘grote Amerikaan’, ene Howard Hughes. Maar Finchers script werd door Scorsese terzijde geschoven, om daarna John Logans script te gebruiken voor The Aviator. En laat de grootste strijd tussen Mank en Welles juist over de credits voor Kane’s scenario zijn gegaan. En als je dan aan alles voelt, dat David Fincher de film doorvlochten heeft met parallellen met, en scherpte op, het huidige politieke klimaat in Amerika, dan lijkt David Fincher zelf mogelijk ook z’n vaders ‘frustratie’ op en in het verhaal geprojecteerd te hebben. Waarmee hij de geschiedenis dus mogelijk héél lichtelijk ‘ge-Tarantino-d’ heeft (denk aan de ‘geschiedvervalsing’ in Inglourious Basterds en Once Upon a Time … in Hollywood). Maar inderdaad, movies mogen magic zijn…
De film bevat overigens meer dan genoeg urgentie om ook het hedendaagse publiek ‘wijzer’ te maken. Iets dat ik voorafgaand wel lastig in te schatten vond; of je een échte filmgeek moest zijn, om deze film goed te vinden. Maar ik verwacht dus, dat Finchers film iedereen met een interesse in schrijven, film maken, Hollywood, al dan niet hedendaagse Amerikaanse politiek (en corruptie), wel voldoende zal bieden. Ik zag ‘m in een zaal met slechts vijf andere personen (dit was – na de shock & awe van Tenet – pas de tweede film die ik sinds maart in de bioscoop zag), maar volgens mij was iedereen onder de indruk, waarbij ik zelfs iemand hoorde zeggen, dat hij Citizen Kane nu wel zo snel mogelijk wilde gaan zien. Met andere woorden: je hoeft Welles’ klassieker dus niet gezien te hebben, om van Mank te kunnen genieten. Heb je Kane wel/ook gezien, dan verwacht ik dat jouw herinnering aan die film door Mank ook verrijkt wordt met een factor 5. Want dat was dus bij mij minstens het geval…
Cast & crew
Het zou me niet verbazen, als Mank één van de grote Oscarfilms gaat worden, bij de aankomende (?) uitreiking. Alleen op acteergebied verwacht ik dat deze film Citizen Kane al naar de troon kan steken, want Oldman lijkt wel een aardige shoe in voor de Beste Acteur-Oscar. Heerlijk hoe hij Manks cynisme en alcoholisme weet te mixen tot perfect geacteerde spitsvondigheden. Want dat is ook het vette aan een ‘schrijversfilm’ als Mank: de dialogen zijn heerlijk scherp, wijs en geweldig (denk bijvoorbeeld ook aan Trumbo). Waar ‘zeurders’ mogelijk over kunnen vallen, is dat Oldman in real life wel 20 tot 30 jaar ouder is dan Mank was tijdens het verhaal. Een kritiek die echter toepasselijker lijkt voor de 39-jarige Tom – Only God Forgives – Burke, want zijn Welles mist wel een beetje dat ‘jonge genie’-gevoel van een kunstenaar/filmmaker, die zó gewild was, dat hij in de tijd van oppermachtige studiobazen op 25-jarige volledige creatieve vrijheid (en final cut) kreeg. Daarnaast zou het me niet verbazen, als Amanda Seyfried voor haar rol als Davies voor het eerst die ‘belangrijkstefilmprijsnominatie’ in de wacht weet te slepen, voor beste vrouwelijke bijrol. Vooral die scène, waarin ze en passant en terloops de schofterige corruptie blootlegt over hoe haar machtige minnaar meedenkt met de vorming van kabinetten (alsof het een castingsessie betreft), die is geweldig. Al weet ik niet zeker, of dat ik daar de scherpte van het scenario nu projecteer op Seyfrieds acteerprestatie. Verder was Lily Collins’ rol ook gelaagder dan ik initieel dacht, en ook Tuppance – Possessor – Middletons Sara Mankiewicz (de vrouw van Mank) toont hoe Fincher vrouwen overduidelijk sterker neerzet, dan wat je in dat nog veel patriarchalere Hollywood van die tijd verwacht.
David Fincher ontving pas twee Oscarnominaties als regisseur (voor The Social Network en The Curious Case of Benjamin Button), en begon ooit als videclip-regisseur. Als je naar z’n IMDb-credits kijkt, dan heeft hij maar liefst 93 regie-credits, maar daarvan zijn er ‘slechts’ 12 voor niet-clips. Zijn eerste filmcredit was Alien 3 (met Charles Dance dus), waarna hij direct aan de top stond met Se7en, gevolgd door The Game, Fight Club, Panic Room, Zodiac, The Curious Case of Benjamin Button, The Social Network, The Girl with the Dragon Tattoo en Gone Girl (aangevuld met series als House of Cards en Mindhunter kom je dan op 12). Met andere woorden: daar zit geen misser tussen. En met nog wat andere woorden: hij lijkt de meeste (Oscar-)waardering te krijgen voor films die níet gaan over moordenaars en/of geweld, en in dat licht, zou hij qua Oscarnominatie wel eens de topfavoriet kunnen zijn voor Mank (al hoop ik ergens dat hij daarin stevig concurrentie krijgt van Charlie Kaufman voor I’m Thinking of Ending Things). Qua crew vallen verder het indrukwekkende camerawerk van Erik Messerschmidt, de prachtige sets en de geweldige kostuums op, maar ook de montage van Finchers vaste editor Kirk Baxter. De muziek komt wederom van Trent Reznor en Atticus Ross, bij velen natuurlijk nog altijd beter bekend onder hun bandnaam Nine Inch Nails.
Final credits
Tja, als wannabe filmscenarist maakt zowel de film als het getoonde schrijfproces van Mank mij ongelooflijk bescheiden, maar omdenkend kan ik er mogelijk ergens ook wel inspiratie uit halen. Want de kritiek van Houseman op Manks eerste helft van het scenario (ergens op één derde van de film), dat het één grote warboel van ideeën is (“Welcome in my head“, antwoordt Mank), die hoor ik – vooral van mezelf ook overigens – best vaak. Maar in de manier waarop David Fincher wel degelijk duidelijke parallellen aan onze huidige tijd heeft toegevoegd (bijvoorbeeld met hoe Republikeinen nu nog altijd sociaaldemocratische ideeën voorzien van communisme-angst, plus de eerste letterlijke vorm van de inzet van fake news), en hoe hij al die ideeën uiteindelijk in één film heeft weten te gieten, dat voelt ergens wel herkenbaar. Jaloersmakend, dat wel, maar ik troost me in die herkenbaarheid…
Verder ben ik erg blij de film op groot doek in de bioscoop gezien te hebben. De film is namelijk geproduceerd door en gemaakt voor Netflix (waarop ie vanaf 4 december te zien zal zijn), maar vraag me echt af, of de cinema-grandeur van de film daarop volledig tot z’n recht komt. Dus filmliefhebbers raad ik aan, om deze toch in de bios te gaan kijken. Wat wát een FILM..!