After Yang (2021)
After Yang lijkt filosofisch gezien ergens te passen tussen Ex Machina, Moon, Her, A.I. Artificial Intelligence en Robot & Frank, maar leek initieel wat ‘kleiner’ van opzet en plot. Maar hoe meer ik erover nadenk – heb naderhand ook het kortverhaal gelezen waarop regisseur Kogonada z’n scenario baseerde – des te ‘rijker’ de film wordt. After Yang is namelijk een mooie studie naar de acceptatie van verlies, wat het betekent om ‘mens’ te zijn, en wat de connectie is tussen herinnering en identiteit. Waarbij de film dus zeer interessante filosofische vragen stelt, en als sciencefictionfilm meer geïnteresseerd lijkt in onze natuur, dan in technologie.
Daarnaast werkt de opzet van de film erg goed, want wij komen er – samen met hoofdrolspeler Jake (Colin – The Batman, The Killing of a Sacred Deer – Farrell) – langzaam achter hoe speciaal die titulaire Yang eigenlijk was…
Het verhaal
Jake heeft een gelukkig gezin met Kyra (Jodie – Queen & Slim – Turner-Smith) en hun mega-cute geadopteerde dochtertje Mika (Malea Emma Tjandrawidjaja). Al snel komen we erachter dat de titulaire Yang (Jutin – The Umbrella Company – H. Min) een zogenaamde ’techno-sapiens’ is, die is gekocht om Mika meer te leren over haar Chinese achtergrond, maar ook om als een soort oppas/nanny te fungeren. En dat doet ie met zoveel ogenschijnlijke liefde, dat Mika ontroostbaar is als Yang ineens defect blijkt. Subtiel zijn we ons dan allang bewust dat we zo’n 50-100 jaar in de toekomst zijn, alhoewel dit absoluut geen hightech futuristische film is…
Gelukkig voor Jake is daar de behulpzame buurman George (Clifton – Nightmare Alley – Collins Jr.), van wiens gekloonde dochter-tweeling Jake niets moet hebben. Maar Jake is zeker wel geïnteresseerd in George’ ‘mannetje’, die vanuit een garage robots tegen een schappelijke prijs repareert. Yang is namelijk ooit refurbished gekocht, dus echt goede garantie heeft het gezin niet. Deze Russ (Ritchie – The Dark Knight – Coster) blijkt nogal een lompe complotdenker, maar zijn wantrouwen tegen het model waar Yang toe behoort blijkt toch niet helemaal ongegrond.
En dat heeft dus die best prachtige ontdekkingstocht tot gevolg…
Wie zijn ‘wij’..?
Misschien wel het beste aan de film, is hoe er ‘gespeeld’ wordt met identiteit, en hoe die is gekoppeld aan herinnering. Zonder overigens voor makkelijke, afgeronde antwoorden te kiezen. Anders dan in het kortverhaal van Alexander Weinstein – een bekende van een vriendin van me, die me na afloop van deze film ook direct zijn verhalenbundel Children of the New World gaf, met de opdracht Saying Goodbye to Yang te lezen, waarop After Yang is gebaseerd – krijg Yang in de film échte menselijke trekjes door een zeer goede vondst. spoiler alertje – Want doordat Jake uiteindelijk de beschikking krijgt over Yangs memorychip, waarop onze techno sapiens zelf bepaalde zaken (die hij belangrijk vond?) als herinneringen heeft opgeslagen, stelt Kogonada ineens de vraag, in hoeverre onze persoonlijkheid mogelijk gevormd wordt door onze herinneringen – einde spoiler alertje. Inderdaad: een mega-interessant onderwerp om over na te filosoferen! Al is dat zeker niet het enige waarover geïnteresseerden na afloop heerlijk kunnen mijmeren. Zo zit de film ook vol met citaten van de Chinese filosoof Lao Zi. Hiermee wordt bijvoorbeeld ook een groei in Yangs persoonlijkheid (en/of ontstaan van iets van een bewustzijn?) onderbouwd. Jake vraagt hem op een gegeven moment waarin hij gelooft, waarop Yang antwoordt: “Er is niet iets zonder niets.” Even later haalt hij een citaat van Lao Zi erbij (“Wat voor de rups het einde is, is wat de rest van de wereld een vlinder noemt.“), waarmee hij lijkt te bedoelen dat het leven enkel ‘bestaat’, of betekenis heeft/krijgt, doordat we weten dat het eindig is. En met zulke filosofische overpeinzingen heb je mijn aandacht direct te pakken..!
Cast & crew
Ook al is de film vernoemd naar de ‘huis-robot’ van de familie, de hoofdrol is wel degelijk voor Colin Farrell. Als vaderfiguur wordt van hem verwacht dat hij het ‘probleem’ wel even oplost, maar heeft hij daar wel zin in? Aan alles voel je dat pa en ma ook wel door hebben dat ze mogelijk teveel op Yang hebben afgeschoven, dus ergens voel je ook wel een schuldgevoel, dat ze hun dochter misschien niet genoeg zelf opgevoeden. Waardoor er ook wat frustratie doorheen sijpelt. Als hij echter begint te ontdekken hoe ‘rijk’ Yangs leven (?) was, en of dat in een A.I.-museum geëxposeerd mag worden, voelt het ook een beetje alsof je op een begrafenis niet enkel kijkt naar zo’n fotoreportage over het leven van de overledene, maar dat je echt ín zijn/haar/hun herinneringen kunt stappen. Waarbij Turner-Smiths wat meer gereserveerde rol ook goed contrasterend werkt, want lukt het hen nog wel om elkaar nog ooit/weer te vinden? Gaaf ook om Turner-Smith nu – in tegenstelling tot in het coole Queen & Slim – in haar native Engelse accent te horen. Verder heeft Tjandrawidjaja dus de perfecte cuteness om haar pijn van het missen van haar “Gege” (zoals ze Yang noemt) nog steviger te voelen. Maar eigenlijk wordt elke rol erg goed ingevuld, perfect in dienst van het ook wel wat dromerige verhaal dat After Yang vertelt.
Kogonada werd bekend met zijn (mij overigens totaal onbekende) video-essays over andere regisseurs en hun films en tv-series. Hierin analyseert hij inhoud, structuur en vorm (onder andere commissioned door Sight & Sound, Criterion en de British Film Institute), en dat heeft hem dus zeker geen spreekwoordelijke windeieren gelegd. En waar hij z’n artiestennaam al ‘geleend’ heeft van Yasujirô – Tokyo Story, The End/Last of Summer – Ozu’s vaste scenarist Kôgo Noda, is dat schijnbaar niet de enige invloed die deze Japanse grootmeester op hem heeft gehad. Ook de manier waarop hij intieme pijn toont door juist wat afstand te creëren in z’n camerawerk blijkt een echt Ozu-kenmerk te zijn. Sowieso valt het camerawerk (in combinatie met de montage) wel op, bijvoorbeeld in die (deels awkward) gezamenlijke dansscène aan het begin van de film, of in de manier waarop de camera net wat te lang blijft hangen in een lege kamer, en er ineens iemand opduikt (die daarvoor ook al in de achtergrond voorbij leek te komen?). En ik denk dat novelist Weinstein best trots kan zijn, op hoe Kogonada toch aardig wat heeft toegevoegd en aangepast aan zijn originele verhaal. Het basisgevoel blijft namelijk wel staan, maar de toevoegingen zorgen zeker voor verdieping, die voor een ‘denker’ als ik bijna perfect aanvoelen.
Final credits
Wat ik hiermee wil zeggen, is dat ik tijdens het kijken van films best wel eens denk: “Shit, dit had ik ook kunnen verzinnen!” (ik hoop niet dat het arrogant overkomt, maar dat was letterlijk m’n eerste gedachte na het zien van Pulp Fiction). Maar ik denk, dat als ik Weinsteins verhaal eerst gelezen had, dat ik zeker niet had kunnen verzinnen wat Kogonada aan zijn verhaal heeft toegevoegd. Daarvoor ben ik bijvoorbeeld ook lang niet zo bekend met Lao Zi’s filosofie (ik leerde pas echt wat over hem toen ik Alan Watts’ Being in the Way-podcast luisterde).
Daarmee kom ik ook bij mogelijk het enige dat voor velen/sommigen mogelijk niet werkt: After Yang zou wel eens ’te conceptueel’ of onderzoekend kunnen zijn, zonder duidelijke antwoorden te geven. Mocht je film enkel ter ontspanning inzetten, dan is dit mogelijk niets voor jou. Maar heb je de tijd en energie om film als inspirerende en/of uitdagend-filosofische kunstvorm te zien, dan is dit een heerlijke film. En dat het gezin hun verlies moet accepteren om (weer) tot elkaar te komen, dat maakt van After Yang uiteindelijk ook gewoon een mooie, afgeronde film…