Syk pike (a.k.a. Sick of Myself – 2022)
Opvallend dat de twee meest recente Noorse films die ik zag, deze Syk pike (hier uitgebracht als Sick of Myself) én The World Person in the World, er weinig moeite voor doen om hun hoofdkarakters sympathiek over te laten komen. Maar waar dat in TWPitW nog verankerd leek in een soort onvermogen om échte verbinding aan te gaan, daar wordt in Syk pike iemand opgevoerd die ogenschijnlijk aan het Syndroom van Münchhausen lijdt: een psychiatrische stoornis waarbij je medische klachten fingeert óf die jezelf aandoet. En dat lijkt nogal een obscure ziekte, waardoor ik persoonlijk iets meer ‘sturing’ nodig had. Voor mij voelde de film vooral aan als kijken naar een relatie die mij best blij laat zijn vrijgezel te zijn, waarvan één van de twee personen haar narcisme ook nog tot in het ziekelijke doorvoert.
En dat levert een film op over iemand met een ogenschijnlijk volledig misplaatst en/of misvormd zelfbeeld (waardoor destructie nogal op de loer ligt), maar ook een film waarbij je meerdere keren niet weet of je moet walgen of lachen…
Het verhaal
Barista/serveerster Signe (Kristine Kujath – Ninjababy – Thorp) heeft bovengenoemde relatie met ‘kunstenaar’ Thomas (Eirik – Munch – Sæther), die met gestolen meubilair hedendaagse kunst maakt. Als Syk pike al geen satire op narcisme zou zijn, dan zou de film waarschijnlijk in Ruben Östlunds The Square/Triangle of Sadness-rijtje gezet worden, want die weet ook heerlijk de hautaine kunstwereld voor lul te zetten.
Maar hier blijft de focus wel op de toxisch-jaloerse relatie tussen Thomas en Signe, die elkaar werkelijk niets lijken te gunnen. Zelfs teveel aandacht in een gesprek op een feestje móet afgepakt worden van de ander, iets dat mij de hele film dus deed denken: “Why the hell zijn die twee überhaupt bij elkaar? Dat zou al een psychoanalytisch-interessante film an sich op kunnen leveren!??“. Als Thomas echter door lijkt te breken, neemt Signe een wel erg rigoureus besluit. Iets waardoor ze zeker wel de aandacht weer op haar persoon gevestigd weet te krijgen, en het zelfs tot model lijkt te schoppen. Al merk je als kijker ook steeds duidelijker dat je misschien niet alles moet vertrouwen dat je te zien krijgt, want Signe’s fantasie en werkelijkheid lopen wel erg dicht naast en door elkaar heen. Helaas voor haar lijken haar medische klachten niet gefingeerd en dus in werkelijkheid wel écht haar leven te bedreigen…
Cynische welvaartshel?
Noorwegen is misschien wel het rijkste land van de wereld, dus dat makers daar scherper en/of cynischer zijn over wat rijke mensen uit verveling zichzelf en anderen aan kunnen doen, dat kan ik me wel voorstellen. Dus mogelijk kan een socioloog of antropoloog nog wel wat ‘meer’ uit dit verhaal halen dan ik. Maar voor deze ‘leek’ voelde de film daarom ook wat onwennig (zie die walgen/lachen-tegenstelling hierboven), zoals volgens mij meer mensen in de zaal wel voelden. Dat de film iets over doorgeslagen narcisme wil zeggen, dat blijkt wel uit de tweede scène in de film, waarin het woord “narcisme” minstens vijf keer heel duidelijk genoemd wordt. Maar doordat je als kijker niet echt uitgenodigd wordt je te verplaatsen in Signe en haar beweegredenen, werkt de film niet heel memorabel. Hoe lomp de ‘ziekte’ waaraan Signe uiteindelijk lijdt ook is.
Ook die overeenkomsten tussen wat nu werkelijkheid was, en wat enkel fantasie in Signe’s hoofd, dat maakt het geheel niet duidelijker. Ik vroeg me op een gegeven moment zelfs af, of het thema van de film misschien gezocht moest worden in dat het niet uitmaakt wat wel en wat niet ‘echt’ is. Maar ik vrees een beetje, dat verder graven in die richting ook niet helemaal bevredigend zal zijn…
Cast & crew
Overigens niets ten nadele van Thorp hoor, die haar rol misschien wel té goed speelt (dat ik daardoor ook wel écht een hekel aan haar kreeg). Iets dat bij Sæther ook gebeurt, maar bij zijn Thomas-karakter móet je volgens mij ook wel tenenkrommende schaamte voelen, voor hoe opzichtig hij z’n kunstenaarschap enkel ‘blaat’. Bij hem kreeg ik zelfs wat Trumpy-gevoelens van medelijden, omdat hij zó naïef schattig in z’n eigen zelfbeeld gelooft, dat ie zelfs wat pre-puberaal en daarmee ook wat zielig overkomt…
Regisseur-schrijver Kristoffer Borgli maakt met Syk pike pas z’n tweede lange speelfilm, maar ook als je naar de onderwerpen van z’n shorts kijkt, dan lijkt hij toch vooral ‘hedendaagse’ films te maken, waarin altijd iets van kritiek op de ‘luxe’ in onze maatschappij lijkt te zitten. Mogelijk dat Noren een beetje eenzelfde ‘probleem’ hebben als Nederlanders, dat we toch ’te gelukkig’ zijn of te ‘vrij’ zijn, waardoor we minder ‘lijden’, en er ook wat minder urgente kunst (en dus ook film) wordt gemaakt? Nu lijkt er onder de wat striktere Noorse samenleving wel meer te ‘broeden’ (zo ‘lomp vrij’ als wij zijn, dat zijn ze daar niet), waarbij ik nu ineens ook aan Joachim Triers Oslo, 31. august moet denken (Trier maakte ook eerdergenoemde TWPitW, en heeft ook al een paar Amerikaanse films gemaakt met Louder Than Bombs en Thelma), dus mogelijk gaat die vergelijking toch niet helemaal op. Met andere woorden: ik kan dus toch niet echt een duidelijke reden ‘vinden’ waarom deze Sick of Myself wat urgentie lijkt te missen…
Final credits
Maar mogelijk krijgt de film z’n succes toch wel vanwege het vrij absurde gegeven, en het feit dat het toch zeker ook wel af en toe lachen is om te zien hoe (debiel) ver Signe gaat voor de aandacht. Op een gegeven moment kwam de body horror van de Cronenberg-familie ook voorbij in m’n hoofd, en ik verwacht dat Borgli ook wel fan is van David en/of zoon Brandon. Dus ook voor mensen die wel van ongemakkelijke films houden, biedt Syk pike zeker wel wat interessant ‘vermaak’.
Ik was echter vooral benieuwder naar het waarom achter Signe’s aandoening, en hoe ze überhaupt ooit volwassen kan zijn geworden zonder hiermee gediagnosticeerd te zijn. Of zou dat not done zijn in de Oslo upper class, en toont Borgli daarmee een urgentie die ik ‘gewoon’ niet herkende..?