Origin (2023)
Pffoee hey, het is best zwaar/intens om deze film niet lang na The Zone of Interest te zien. En al voelde de film een beetje als ‘waargebeurd-RTL5-maandagavond-drama’ (wat opmerkelijk is, als je weet dat ie gemaakt is door Ava – Selma, When They See Us (tv) – DuVernay), raakte de film me wel zó hard, dat ik eigenlijk vind dat elke middelbareschoolklas hier verplicht naar toe zou moeten. Of het dan onder het vak geschiedenis of maatschappijleer valt, dat weet ik niet zeker (of combineer het als creatieve docent!), maar wat een sterk inzicht wordt hier getoond in hoe gruwelijkheden als (Amerikaanse) slavernij en de holocaust überhaupt kónden ontstaan.
De film is dan ook een dramatisering van de totstandkoming van Isabel Wildersons bestseller Caste: The Origins of Our Discontent, een boek dat ik zelf ooit bijna bestelde. Na het zien van deze film is de essentie van dit boek echter al wel duidelijk, en dat veroorzaakte aardig wat natte wangen…
Het verhaal
Isabel Wilkerson (Aunjanue – Lovecraft Country (tv), King Richard, The Color Purple – Ellis-Taylor) wordt als Pulitzerprijswinnaar (voor The Warmth of Other Suns: The Epic Story of America’s Great Migration) veelvuldig gevraagd voor lezingen, als haar editor Amari Selvan (Blair – Deep Impact, Gattaca – Underwood) haar vraagt om een artikel te schrijven over de moord op Travyon Martin. Ze vragen zich af of deze moord, door latinx-Amerikaan George Zimmerman (nota bene in een ‘witte’ wijk) als racistische moord gezien moet worden, maar daar denkt Wilkerson vrij verrassend het hare van. Ze vindt namelijk dat racisme en discriminatie te makkelijk als verklaring (en daarmee als ‘lege’ containerbegrippen) gebruikt worden, en ziet een dieperliggende oorzaak. Iets waar ze graag verder onderzoek naar doet, maar dan overlijden zowel haar man Brett (Jon – The Walking Dead (tv), Fury – Bernthal) als moeder (Emily – Sharp Objects (tv), The Abyss – Yancy) in korte tijd, en valt ze behoorlijk in een depressie.
Geholpen door haar nicht Marion (Niecy – Selma, Reno 911! – Nash) en uitgever Kate (Vera – The Departed, The Conjuring – Farmiga) klimt ze uit het dal, en gaat ze verder met haar onderzoek. Ze is van mening dat het eerder over ‘kasten’ dan over racisme gaat, en maakt daarin de vergelijking met hoe witte Duitsers witte Joden uit wilden roeien, maar ook hoe in het Indiase kastesysteem de Dalit (of “onaantastbaren”) heden ten dage nog altijd worden gezien als ‘mensen’ die zelfs buiten dat systeem vallen (en daardoor nog altijd verplicht met blote handen menselijke uitwerpselen moeten opruimen…….???). Ze vliegt de wereld over en ontdekt in een Berlijns archief dat de nazi’s wel degelijk de Amerikaanse segregatiewetten (de zogenaamde “Jim Crow-wetten”) als voorbeeld hebben gebruikt om de Joden met endogamie-wetten eerst van al hun rechten te ontdoen, om ze daarna volledig te ontmenselijken. Zodat ‘gewone’ mensen zoals in The Zone of Interest ineens tot de meest gruwelijke daden in staat zijn, ogenschijnlijk zonder enige scrupules. Iets dat ze in haar boek verwerkt. Al wordt het afronden van dat boek ook mooi gekoppeld aan de afhandeling van de erfenis van haar moeder. Waarin ze richting het eind nog een prachtige metafoor maakt, waardoor je wel begrijpt waarom Wilkerson in literaire kringen zo geprezen wordt…
Natte-wangen-tv-film
Terugdenkend aan bovenstaande scène voel ik die brok in m’n keel weer direct, en vooral ook hoe een interview met één van de aanwezigen bij die waargebeurde scène zich daar 70 jaar later nog altijd schuldig over voelt. En zo wordt er zoveel en ook zo sterk vernedering en pijn getoond, dat je wel behoorlijk afgestompt moet zijn om daar niet door geraakt te worden. Iets dat misschien wel extra goed werkt, doordat Wilkerson dus heel scherp ziet hoe we segregatie niet al te makkelijk in een containerbegrip als ‘racisme’ of ‘haat’ moeten verpakken. Een inzicht waarmee ze eenzelfde wijsheid toont als die ik James Baldwin hoorde uitleggen in de net zo krachtige documentaire I Am Not Your Negro. Waarmee ik ook bij m’n enige lichte kritiekpunt op deze ‘film’ kom: het onderwerp lijkt (volkomen terecht overigens) zó belangrijk voor de makers geweest, dat het getoonde drama zelf wat ongemakkelijk over kwam. Ja, er zit een prachtig gesprek in tussen Wilkersons witte echtgenoot en haar moeder, waarin duidelijk wordt, hoe hij ondanks z’n welwillendheid natuurlijk nooit écht kan begrijpen hoe het is om zwart te zijn in Amerika. Maar verder vond ik hun relatie wat raar aanvoelen. Nu hoop ik ten zeerste dat dit niet vanuit een onbedoeld racistische blik mijnerzijds komt (ik durf die optie wel open te houden hoor), maar ik kreeg er dus een beetje eerdergenoemd ‘waargebeurd-RTL5-maandagavond-drama’-gevoel bij. Maar mogelijk komt m’n wens, dat middelbareschoolkinderen deze film allemaal gaan zien, daar misschien wel door dichterbij: je kunt deze net zo goed in de klas kijken als in de bioscoop, want daar maakt ie waarschijnlijk niet minder impact…
Cast & crew
Ellis-Tayler valt me de laatste jaren steeds vaker op, en hier speelt ze Wilkerson met meer dan voldoende passie. Wat een power-performance was dit zeg..! Bernthal verwachtte ik niet direct in zo’n film (al zag ik hem een tijdje geleden ook al in het ‘kleine’ Small Engine Repair), maar dat komt misschien omdat hij ook zo goed past in stoerdere rollen (zoals in Fury, The Walking Dead (tv) of The Accountant). Leuk overigens dat ik net pas ontdekte dat Wilkersons nicht gespeeld wordt door één van die ‘gekken’ uit Reno911!. Niecy Nash’ bereik als actrice blijkt dus een stuk groter dan ik verwachtte. Als laatste wil ik even de cameo-rol van Nick Offerman benoemen, die de laatste tijd steeds meer een soort ‘held’ begint te worden. Recentelijk ging hij nog viraal toen hij een journalist terechtwees die over het “homo-liefdesverhaal” in The Last of Us (tv) begon, en hier weet ie in één scène – met MAGA-petje op – een nuance te tonen die dan weer totaal niet past bij de rol die hem bij mij bekend maakte: die van de Republikeinse baas van Amy Poehler in Parks and Recreation (tv): Ron Swanson!
Weet je, ik voel nu alweer wat ‘white privilige/guilt‘ over hoe ik hierboven meer over Offerman en Bernthal schreef, dan dat ik aandacht had voor de krachtige zwarte vrouwen in de film. Waardoor ik me nu dus ook wat ‘ongeschikt’ voel om de prestatie van Ava DuVernay te duiden aan de hand van wat jij ook gewoon op IMDb kunt vinden. Als ik typ dat ik begrijp dat dit verhaal voor haar mogelijk zó belangrijk was, dat ze qua dramatisering misschien wat teveel voor de goody two shoes-oplosisng heeft gekozen, daarmee zou ik het belang van deze film misschien wel onnodig ondermijnen. Dus laat ik dat niet doen…
Final credits
Het verhaal dat Wilkerson vertelt met haar boek, dat lijkt behoorlijk goed te zijn gevangen door DuVernay. Nu is dat voor de boekverkopen mogelijk niet zo gunstig, maar omdat het boek maar liefst 58 weken op de bestsellerlijst van The New York Times heeft gestaan, zal de uitgever daar waarschijnlijk niet zo moeilijk over doen. Op de aftiteling werd zelfs een QR-code getoond voor als je de film aan iemand anders wilde laten zien, al leidt die naar een Amerikaanse website waar je kunt doneren en dan een kaartje krijgt voor precies degene die ik al aangehaald heb: middelbarescholieren en/of hun educator. Maar ja, wel voor een Amerikaanse bioscoopketen, dus helaas peanut butter…
Moet jij ‘m maar gaan kijken in één van de Nederlandse filmhuizen, of wacht tot ie ergens te streamen is, en laat je dan voorlichten over een onderwerp dat nog altijd zoveel mensen onderdrukt…