The Monk and the Gun (2023)
Ik zag deze opmerkelijke, scherpe en ook ‘lieve’ film afgelopen februari reeds in New York, waar het overigens geweldig was om te merken dat het publiek (in het progressieve Angelika Film Center op Houston Street overigens) ook goed kon lachen om de ironie in het verhaal. Want deze Bhutaanse film lijkt vooral Amerika’s superioriteitsgevoel te parodiëren, in hoe ze ‘hun’ ideologie (democratie die enkel overruled mag worden met heel veel geld…) graag over de hele wereld ‘uitspreiden’.
Maar wat nóg opmerkelijker was: de film had toentertijd een 100% Fresh-score op Rotten Tomatoes, wat dus inhoudt dat álle toenmalige recensies louter über-positief waren. En in combinatie met wáár ik ‘m zag (plus dat de film voorafgegaan werd door de trailer van mijn SXSW-favoriet Problemista, waardoor die dus zeker (in Amerika) nog een bioscooprelease zou gaan krijgen!!!), doe ik daar ongegeneerd aan mee. Kijk deze film, van de Oscargenomineerde maker van Lunana: A Yak in the Classroom,
Het verhaal
De film opent met een Bhutaanse monnik die met een fles butagas op z’n schouder (denk dat daar enkel in het NLse ‘woordgrappotentie’ voelbaar is, helaas) vanuit het klooster naar ‘de stad’ loopt. Onderweg leren/horen we over hoe de koning in 2008 z’n monarchistische macht op wil geven, en het land wil omvormen tot een moderne democratie. Wat dus inhoudt dat mensen geleerd moet worden wat democratie is, wat partijen zijn, en dat deze partijen dus tegengestelde ideologieën erop na mogen/moeten houden.
Maar voordat je mogelijk net zo hard glimlacht over hoe deze on-westerse kijk op democratie – de mensen zijn namelijk helemaal niet zo blij met deze ‘vooruitgang’, omdat het hen dus tegen elkaar opzet – een scherpte heeft waar wij gemakshalve overheen stappen, is er ook een Amerikaanse reiziger (Harry Einhorn) opgevoerd, die op zoek is naar het zeer bijzondere, titulaire geweer. Eenmaal gevonden wordt onze westerse zienswijze wederom heerlijk bekritiseerd. Als de eigenaar na het horen van het eerste bod helemaal nog niet zeker weet of ie het überhaupt wel kwijt wil, verhoogt die Amerikaan natuurlijk z’n bod flink. Maar dat werkt averechts, want zoveel is dat geweer toch helemaal niet waard? De verwarring bij die eigenaar hier is heerlijk fris, terwijl die Amerikaan er natuurlijk geen bal van begrijpt (omdat hij volledig gelooft in de macht van geld).
Uiteindelijk komt ‘alles’ (inclusief smokkelverhaal, een paar lokale politiecops en het hieronder getoonde fallussymbool) goed verrassend samen in een door de lokale lama georganiseerde ceremonie, waar de forse kritiek op onze (superieur gedachte) ideologie met de juiste knipoog tot een hoogtepunt komt…
Fijn subtiel, maar zeker niet naïef
Weet je, de meeste kritiek op onze maatschappij komt van ‘onszelf’, maar die is vaak vrij zwart-wit lomp (denk aan: “Stoppen met die fossiele subsidies, NU METEEN!“, “Nederlanders weer op één!“, …), waardoor het soms vooral als afreageren voelt. Persoonlijk vind ik kritiek vanuit andere culturen een stuk interessanter, zeker als die dus zo subtiel gebracht wordt als hier. Want als je het verhaal van The Monk and the Gun tot op het bot uitkleedt, dan is die kritiek snoeihard. Maar doordat het is gezet in een wereld waarin mensen veel minder met zichzelf en hun persoonlijk gewin, maar meer met de gemeenschap bezig zijn (en doordat ze een sterke koning als leider ‘willen’, die het beste met hen voorheeft), voelde ik tijdens de film ook een beetje dat gevoel dat je krijgt als je op reis bent, als je – met respect voor lokale gebruiken – ineens iets interessants leert, juist omdat je op een andere manier naar voor jou bekende zaken kijkt. Een beetje hetzelfde als wat ik heb als ik denk over de ideologie van de meeste native volkeren. Deze kan makkelijk onderuit geschopt worden door opportunistische kapitalisten met een grote bek, maar als je dat doet, dan mis je dus wel de indigenous visie op de wereld. Ja, dat is een visie die lastig te rijmen is met onze dog-eat-dog rat race richting uitputting (van mens, dier en planeet), maar hoe frustrerend moet het voor die volkeren dan wel niet zijn, als ze zien dat ze overheerst worden door mensen die er eigenlijk een dommere, destructievere levenswijze op nahouden?
Cast & crew
Logischerwijs gebruiken de makers vooral lokale niet-acteurs in de film. Die Amerikaan wordt dan wel gespeeld door een Amerikaanse ‘acteur’, maar gelukkig mag hij zoveel verwarring spelen, dat het niet zo opvalt dat hij hiervoor nooit enige ervaring opdeed (volgens IMDb althans), en na deze film waarschijnlijk ook niet direct een ‘grote’ carrière in Hollywood zal krijgen. Daarbij moet ik toegeven dat ik alle karakternamen in de film niet goed genoeg onthouden heb om te weten wie nu wie precies speelde, maar ik verwacht dat regisseur-scenarist Pawo Choyning Dorji wederom vooral met lokale non-acteurs heeft gewerkt, net als in z’n Oscargenomineerde vorige film. In Lunana speelden enkel Bhutanese ‘highlanders’ die nog nooit een film of camera hadden gezien, en ook nog nooit tandpasta hadden gebruikt. En dat werkt natuurlijk als een malle qua geloofwaardigheid, want ook bij The Monk and the Gun voelt alles zo naturel, dat je – in combinatie met de waargebeurde verandering waarop het plot van de film leunt – net zo goed kunt denken dat je naar een zeer goed gemonteerde documentaire zit te kijken.
Final credits
Al doe ik dan dus wel Dorji’s subtiliteiten te kort. Precies de subtiliteiten waardoor de vooral progressieve Amerikanen in de zaal exact door kregen dat deze film vooral hen/ons een spiegel voor wil houden, maar dan niet op een manier waardoor velen direct in een ‘verdedigingsmodus’ schieten.
Heerlijk dat deze film toch nog een Nederlandse release heeft gekregen, al hoop ik dat September Film Distribution hetzelfde wil doen met die Tilda Swinton-film die in Amerika als trailer voor deze film zat (en die ook een niet-Amerikaanse visie op een Amerikaans thema weerspiegelt).
En nu maar hopen dat meer Nederlanders net zo hard genieten van de subtiele kritiek op onze (onbewuste, strenge) ideologieën als dat ik dat deed in dat NYse filmhuis…