Civil War (2024)
Het eerie gevoel dat Alex – Ex Machina, Annihilation, Men, Devs (tv) – Garlands nieuwste film oproept komt volgens mij doordat hij een ‘waarschuwingsfilm’ heeft gemaakt in een stijl die je kent van klassiekere oorlogscorrespondent-verhalen, maar dan gezet in zo goed als hedendaags Amerika. Met een president (Nick Offerman) die koste wat het kost aan de macht wil blijven, en daarvoor alles de vernieling in laat lopen. Maar Civil War gaat vooral over journalisten en hun ‘kantloze’, bijna voyeuristische blik op het nieuws, en hoe ze daarmee ook onze ‘instant behoefte aan spektakel’ weerspiegelen (als ik die eindblik ín de camera goed interpreteer).
Maar wat het vooral is, is een wederom verrassend interessante visie van Garland op hedendaagse spanningen in de wereld. Al moet ik ook zo eerlijk zijn en toegeven dat ik door eerder werk van hem harder achterover geslagen werd. Maar dat behoorde dan ook wel tot het betere (of zelfs beste?) werk van het afgelopen decennium…
Het verhaal
Lee Smith (Kirsten Dunst) is een doorgewinterd oorlogsfotograaf die continu op nieuwsjacht lijkt. Samen met haar professionele partner Joel (Wagner – Tropa de Elite 2, Narcos (tv) – Moura) vatten ze het plan op om naar Washington D.C. te gaan, om hopelijk nog een laatste interview en/of foto van de president te bemachtigen. Met een goed ingehouden exposé komen wij als kijkers er namelijk langzaam achter hoe die wereldmacht ineen aan het storten is. Waardoor ik dus ook al vrij snel voelde: “Oh, ik dacht dat deze post-burgeroorlog gezet was, maar we lijken er nog grotendeels MIDDENIN te zitten!”
Lee en Joel zoeken het gevaar steeds dieper op. Na een bomaanslag tijdens het uitdelen van water bekommeren Lee en Joel zich initieel vooral om de oudgediende correspondent Sammy (Stephen – Dune: Part One, Beau is Afraid, Devs (tv) – McKinley Henderson), maar de jonge fotograaf Jessie (Cailee – Priscilla, Devs (tv) – Spaeny) weet ook een plekje te bemachtigen in hun witte SUV waar heel groot “PRESS” op staat. Langzaam maar zeker rukken ze steeds meer op richting Washington, waarbij ze onderweg steeds meer doorgeslagen soldaten of militieleden tegenkomen, waarbij de loyaliteit van de journalisten zo fluïde blijkt als waarschijnlijk nodig is, als je ‘onafhankelijk’ maar ook diep ‘embedded‘ verslag wilt doen van alle gevechten.
Want dat we ons meermaals middenin heftige oorlogshandelingen bevinden had ik eerder al vermeld, maar dat je als kijker soms niet weet wie nou bij welke strijdmacht hoort, dat maakte het allemaal nog meer ‘immersive‘…
Bewust ‘ongestuurd’?
Zoals wel vaker moet je bij iets van Garland niet denken dat je vooraf weet wat z’n bedoeling is. Maar juist dát lijkt ie nu zelfs nóg intenser te hanteren. Hierdoor is het wat lastiger om duidelijk zijn visie te ‘zien’ (op Annihilation kon ik bijvoorbeeld veel ‘makkelijker’ mijn eigen ideeën projecteren), waardoor Civil War het publiek ook al verdeelt. Net zoals de film gaat over een wereld die volledig gepolariseerd is. Maar dan dus verteld vanuit ’t toch nog altijd beklemmende perspectief van onze vier hoofdkarakters. Die meer weten dan wij, maar logischerwijs niet aan elkaar gaan uitleggen hoe het allemaal zit (want dat is niet geloofwaardig). Waardoor we dus ook weinig aan een handje meegenomen worden. En dat ondersteunt het algehele thema volgens mij wel: moeten journalisten koste wat kost (hey, gebruik ik dat weer?) de ‘waarheid’ vertellen, of moeten ze een kant kiezen? Want als mij iets opviel, was hoe onduidelijk het precies was of onze hoofdkarakters überhaupt wel een kant hadden gekozen. Waarbij dus zeker ook Jesse Plemons’ (niet toevallig Kirsten Dunsts man) rol de meest ‘enge’ is: is hij een soldaat van de winnende Western Forces die doorgeslagen is (en daarmee de zwaar racistische onderbuik vertegenwoordigt), of een voormalig Amerikaans militair die nu eindelijk z’n eigen onzekerheden ongeremd kan botvieren op alles wat niet Amerikaans is? Juist het ‘vaag’ houden daarvan maakt deze film zo krachtig, want ook Garland zelf lijkt niet makkelijk een kant te kiezen (zie ook hoe hij Californië en Texas samen op laat trekken; qua ‘kleur’ niet echt bondgenoten momenteel, toch?). Al begrijp ik dus ook wel, dat deze ‘onduidelijkheid’ voor velen ook onbevredigend kan aanvoelen, want het is natuurlijk soms ook wel fijn om beetje aan je hand meegenomen te worden…
Cast & crew
Ik vond de link met Garlands geweldige, interessante en veel-te-weinig-geziene tv-serie Devs zo ‘fijn’, dat ik even vergat dat Spaeny natuurlijk allang is doorgebroken. Zij speelde namelijk het titulaire karakter in Sofia Coppola’s Priscilla, terwijl ze in Devs dus eerder te zien was als een androgyne en/of aseksuele programmeur. En naast Spaeny is ook McKinley Henderson ‘meegekomen’ uit Devs; beetje in een vergelijkbare, vriendelijk-patriarchale rol. Maar de grootste rol is wel die van Dunst, die ik lange tijd niet zo interessant en ‘goed’ gezien heb. Zou dat komen, doordat ze met haar man (Jesse Plemons) heeft besloten alleen nog maar in films te spelen waarin ze samen te zien zijn? Dit is namelijk haar eerste film ‘pas’ sinds die Oscarwinnaar van enkele jaren geleden: The Power of the Dog. Ze is bekender uit één van de Spider-Man-franchises natuurlijk, maar werkte net als Spaeny hiervoor ook al met Sofia C. En niet zo’n beetje ook, want naast in The Virgin Suicides was ze natuurlijk ook te zien in Marie Antoinette, The Bling Ring (als zichzelf!) en in The Beguiled. Moura zullen de meesten kennen van tv-serie Narcos, waarin hij Pablo E. speelde, maar ik herinner me hem nog veel beter van die snoeiharde Braziliaanse politiefilm-franchise Tropa de Elite.
Eigenlijk is Civil War al meer dan de moeite waard vanwege die ene scène waarin Dunst haar eigen man tegenkomt. Daarin zit Garlands kunde volledig gevangen: mensen in een klotesituatie plaatsen waar ze vanuit volledige menselijke geloofwaardigheid zo goed als niet uit kunnen komen, waardoor je als kijker sterk meevoelt hoe beklemmend eng iets kan zijn. Waarbij die strijd in 28 Days Later (waarvoor hij het scenario schreef) nog wat ‘veiliger/verder’ van je af stond (omdat zombies niet bestaan natuurlijk), in Ex Machina het een sci-fi-tech-laagje kreeg dat hij perfectioneerde in Devs, terwijl Annihilation stiekem meer over onze interne strijd tegen ons eigen ego leek te gaan. Hier is het dus weer wat ‘klassieker’ gezet, maar dan wel vanuit een inzicht in onze menselijke ‘zijn’. En daardoor móest ik deze recensie beginnen met het woord “eerie“…
Final credits
Ja, dat eindshot deed me logischerwijs denken aan Scorsese’s The Wolf of Wall Street, maar ook aan David Lynch’ meesterlijke derde seizoen van Twin Peaks. Dat de maker dus net zo goed speelt met onze verwachting, en ons bijna letterlijk een spiegel voor lijkt te willen houden…
Aan de andere kant: de film vloog ook behoorlijk hard voorbij. Het was dan ook lastig wegkijken, hoe dichtbij en in your face sommige oorlogshandelingen ook kwamen. Waardoor je dus continu die continue megastress-levels meevoelt die zulke journalisten niet alleen dagelijks ondergaan, maar waar ze ergens ook een soort adrenalineverslaving bij lijken te voelen. Hoe overduidelijk ongezond het werk ook is voor hun geestelijke stabiliteit. En zou daar dan mogelijk nóg een laagje zitten, dat Garland aanvoelt dat als we echt zo doorgaan op onze informatie-verslindende pad, dat we steeds ongezonder worden als mens, en daarmee als samenleving? Klinkt mogelijk wat banaal, maar het is wel exact wat Civil War óók doet…