The Dead Don’t Hurt (2023)
The Dead Don’t Hurt is een prachtig geschoten maar ook heeeeeeeeeeeeeeeeeel rustig western-drama van dichter Viggo Mortensen, bij het grote publiek natuurlijk beter bekend als acteur (uit onder andere Eastern Promises, Green Book en Lord of the Rings, to name a few). Maar ik noem hem hier vooral dichter, omdat dit wel een erg poëtische én archetypische film is, waarin goed en kwaad zo heerlijk zwart-wit gezet kunnen worden, en je dus lekker mee wilt verheugen op de wraak die onze protagonist zeker wil gaan nemen. Toch..?
Het verhaal
Doordat we in de openingsscène zien hoe Vivienne (Vicky – Phantom Thread, Old – Krieps) haar laatste adem uitblaast in bijzijn van partner Olsen (Mortensen), is direct ook duidelijk dat het verhaal dat we te zien gaan krijgen waarschijnlijk wat tijdlijnen door elkaar heen gaat husselen. En precies dat gebeurt, want nog voordat Olsen haar begraven heeft – met schattig-pijnlijke hulp van zoontje Vincent (de debuterende Atlas Green) – hebben wij al gezien hoe in de lokale saloon van het naburige Elk Flats ene Weston (Solly – House of the Dragon (tv) – McLeod) ongeveer alles en iedereen afgeknald heeft. Iets waar sheriff Olsen tijdens z’n privé-begrafenis door burgemeester Schiller (Danny – 21 Grams, The Aviator – Huston) op wordt gewezen, al valt het de oplettende kijker dan direct al op dat hij een andere naam noemt als schutter.
Al snel blijkt dat de lokale macht niet (alleen) bij deze burgemeester ligt, maar dat in dat lomp opportunistische Wilde Westen (het speelt zich tussen 1860 en 1866 of zo af) degene met het meeste geld volledig de dienst uitmaakt (is dat nu anders?). En laat dat dus de vader (Garret – 12 Years a Slave, No Country for Old Men – Dillahunt) van die Weston zijn, die met de burgemeester onder één hoedje speelt. Iets waar Olsen initieel vrij weinig mee te maken heeft. Wij hebben dan namelijk al gezien hoe hij jaren eerder met z’n paard naar het wel al ontwikkelde San Francisco is gereden (zie still hieronder), waar hij de mooie, vrijgevochten bloemist Vivienne Le Coudy (Krieps dus) ontmoette. Zij had net vrij rigoureus de avances van een plaatselijke notabele afgewezen (zou deze film daarom door sommigen als “feministische western” zijn betiteld, wat ik nogal gezocht vind?) en is direct gecharmeerd van ‘ons Viggo’. Verliefdheid en verhuizen naar Elk Flats volgt. Maar als er een kolonel van het Noordelijke leger in de saloon een oproep doet voor vrijwilligers voor het leger (voor de strijd tegen de Zuidelijke staten), vindt immigrant Olsen dat hij ergens de morele verplichting heeft te gaan dienen. Waardoor hij z’n vrouw dus in het buitengebied van dat ‘stadje’ achterlaat…
Geen pijn doen of voelen?
Dat Mortensen een begenadigd kunstenaar is, en ook bekend staat als dichter, dat was bij mij al even bekend. Dus dat hij met een film, die hij ook zelf geschreven heeft, wel wat meer wil zeggen dan wat je direct ziet, dat lijkt me evident. Zelfs de titel heeft al een dubbele betekenis, want in de Nederlandse ondertiteling wordt deze – de enige keer dat ie genoemd wordt – vertaald als “de doden voelen geen pijn (meer)“, wat de dood ook iets geruststellends geeft. Maar veel van de acties die Olsen uitvoert, komen juist voort omdat de dood van Vivienne hem pijn laat voelen. Als in: de dode doet hem wel pijn, en motiveert hem ook.
Daarnaast lijkt Mortensen zich ook af te vragen wat zo’n geschiedenis van verovering en ‘ontdekking’ met een land als de VS doet. “The end of the world” wordt meermaals gebezigd, waarop één keer zelfs gereageerd wordt met “This world, yes!“, wat hij zeker niet alleen geografisch bedoelt. En zo voel je aan alles dat ook de rust van die vertelling bedoeld is om dieper onder je huid te kruipen. Mits je daar dus wel het ‘geduld’ voor hebt, want ik voelde een paar keer de tijd ook teveel verstrijken…
Cast & crew
Dat Mortensen perfect in z’n rol past, dat zal niet als een verrassing komen. Heb sterk het gevoel dat hij een relaxte, zelfbewuste kerel is, die z’n bekendheid nu ook heeft ingezet om dit verhaal te kunnen vertellen (ik weet niet zeker of iedere filmregisseur met maar één eerdere credit dit scenario ge-green-lit had gekregen). Nu moet ik zeggen dat ik al lang fan van hem ben, en hier stelt ie qua acteren ook zeker niet teleur. Al wordt hij daarin wel naar de kroon gestoken door Krieps, die me ook kort aan Sandra – Anatomy of a Fall, The Zone of Interest – Hüller deed denken, al is Krieps’ uitstraling net iets vrolijker. Zeker in de romantische scènes tussen haar en Olsen, waarin ze zelfs een keer seks initieert (oh wacht, is dát het feministische?). En eigenlijk vertelt Mortensen vooral ook háár verhaal, want de film begint (en eindigt?) met haar droom over die knight in shining armor, terwijl ze juist stelt helemaal niet ‘gered’ te hoeven worden. Maar ook haar angst in die misogyne wildwestwereld, haar liefde voor Vincent, haar initiële teleurstelling in hun ‘huisje’, en haar vastberadenheid om daar toch iets van te maken: ze speelt het allemaal flawless.
Iets dat natuurlijk ook de verdienste van Mortensen de regisseur kan zijn. Al lijkt hij daarin toch ook wel op z’n castingkeuzes en de kracht van het verhaal te vertrouwen. Want in eigenlijk alle rollen zie je van die ‘karakterkoppen’ die je waarschijnlijk wel zult herkennen (zoals Dillahunt en W. Earl Brown, die je kunt herkennen uit There’s Something About Mary en Black Mass), aangevuld met de altijd goede Danny Huston.
Final credits
Mortensen heeft de film niet alleen geschreven, geregisseerd en de hoofdrol op zich genomen, hij verzorgde ook de muziek voor de film. Om nog duidelijker te tonen hoe breed zijn kunstenaar-/filmmakerschap gaat.
Weet niet zeker of het komt doordat ik sinds lange tijd weer een keer een middagvoorstelling in de bioscoop pakte, maar The Dead Don’t Hurt blijft toch wel iets beter hangen dan ik initieel dacht. Het is ook een film die ik graag nog wat langer laat ‘marineren’ in m’n hoofd, want dat er nog wel wat meer uit te halen is, dan ik tot nu toe gedaan heb, dat verwacht ik vrijwel zeker.