De Bende van Oss (2011)
Misschien dat de felle zon ook iets bijdroeg, maar toen ik gistermiddag na afloop van De Bende van Oss rond 13u de bioscoop uit liep, was ik erg blij. Als Brabander voelde ik deels wat trots, maar ik vond ’t ook erg fijn dat er een keer een ‘lokaal’ verhaal verteld werd in een Nederlandse film. In België hebben ze al lang door dat het maken van een kleine film over een lokaal onderwerp veel succesvoller is (artistiek gezien althans) dan het trachten te maken van een zo hip mogelijke film met overduidelijke commerciële motieven, waarbij we het toch nooit winnen van Hollywood-films.
En ik heb echt wel een paar kritiekpunten op De Bende van Oss (want écht dieper en risicovoller gaan durfden ze ook weer niet), maar ik vind het zeker een goede stap in de juiste richting…
Mogelijk noodzakelijk om even aan te geven dat ik het met iemand als Eddy – Simon – Terstall eens ben, dat wij als Nederlanders wel eens wat trotser mogen zijn op ons progressieve land. Veel landen volgen onze ‘humane’ wetten inzake euthanasie, het homohuwelijk, abortus en zelfs ons drugsbeleid, en daarbij hebben we hier een uitermate grote individuele vrijheid. Niet dat iedereen daar goed mee om weet te gaan, maar dat terzijde.
Wat ik hiermee aan wil geven: ik denk zelfs dat zaken als integratie bemoeilijkt worden doordat de mensen die hier ‘moeten’ integreren niet duidelijk wordt gemaakt waarom wij hier zo vrij zijn. We hebben daar namelijk eeuwen voor gevochten. Helaas zijn we te nuchter om onze trots hierover van de daken te schreeuwen, waardoor ik me goed kan voorstellen dat iemand die uit een repressieve religie ineens in onze wereld wordt ‘gegooid’ waarin meisjes van 16 ‘zomaar’ een abortus mogen ondergaan (terwijl ze ook nog eens in gruwelijk sexy uitdagende jurkjes rondhuppelen) kan denken: “Daar wil ik niet bij horen”. Mogelijk als we uitleggen dat al die wetten vanuit een humane en genuanceerde gedachte komen, dat dan de stap naar begrip, acceptatie en het echt willen integreren een stuk eerder gezet kan worden.
Maar inderdaad: ik recenseer hier een film. Toch hoop ik dat ik met bovenstaande verduidelijk waarom ik extra gecharmeerd ben van films over onze historie, waarin thema’s worden aangehaald die hebben bijgedragen aan onze huidige vrijheid en vrijgevochtenheid. En omdat ik hier zo gepassioneerd over ben, ben ik waarschijnlijk ook wat kritischer bij een film als De Bende van Oss. Aan de andere kant: doordat de film een stukje (overigens zeer interessante) vaderlandse geschiedenis toont, ben ik misschien ook wel wat verblind, want ik wil deze film ook graag extra goed vinden…
Okay, kort iets over het verhaal. Johanna – ‘de snol’ – van Heesch (Sylvia Hoeks) is een vrijgevochten dame in het Oss van 1938. Haar man Ties (Matthias – Rundskop – Schoenaerts) komt bijna vrij, en wil dan graag met een schone lei beginnen. Dat blijkt echter vrij ondoenlijk in een dorp waar corruptie en machtsmisbruik aan de orde van de dag is, en voor het verhaal is het natuurlijk ook veel beter dat dit niet lukt…
Grote man in Oss is ome Wim de Kuyper, die nogal een hekel heeft aan de Koninklijke Marechaussee, en daarmee kom ik dan bij de vrijheid die regisseur André van Duren (zelf geboren op nog geen 10km van Oss) heeft genomen: er worden namelijk een paar historische gebeurtenissen bij elkaar getrokken. De moord op iemand van de marechaussee gebeurde eind 19e eeuw, de rest van het verhaal speelt zich – zoals de film – net voor de Tweede Wereldoorlog af. Saillant detail dat veel leden van de marechaussee niet alleen Randstedelijk protestants waren (en daardoor ‘vijand’ van het katholieke Oss), maar ook lid van de NSB. En dat zorgde toen voor extra spanning, en dat voel je tijdens het kijken van de film nu ook nog.
Weet je: deze film was waarschijnlijk GEWELDIG geweest als ze wat meer tijd hadden durven nemen. Er worden namelijk veel onderwerpen aangesneden, zoals het eerdergenoemde katholieke zuiden tegen het protestantste Holland (iets wat ik vroeger in m’n jeugd in een dorp op nog geen 50km van Oss ook nog altijd in lichte mate voelde) en het NSB-gehalte bij de marechaussee, maar ook het machtsmisbruik door de kerk (door recente gebeurtenissen extra relevant aangedikt met zichtbare pastoors met een voorliefde voor misdienaartjes), de verzuiling, et cetera. Thema’s die in een grote misdaadfilm als bijvoorbeeld The Godfather wel de juiste aandacht zou hebben gekregen. En natuurlijk is het vrijwel onmogelijk om een film te maken die zó goed zal zijn als The Godfather, het verhaal heeft die potentie zeker wel.
De film is nu echter al bijna risicovol lang (114 minuten), en waarschijnlijk hebben ze niet nog meer risico durven nemen. Nu is de film waarschijnlijk ook voor een groter publiek interessant (en dus commercieel beter), maar van mij had ie zeker wel een uur of drie mogen duren. Dan had dit een echt geweldige film kunnen zijn. Nu is het een goede film, die zichtbaar met passie is gemaakt, maar dus wel met wat kanttekeningen.
Een ander kritiekpuntje is de voice-over tekst aan het begin van de film. Het eerste gedeelte daarvan is zeker behulpzaam om het verhaal te introduceren, maar als Sylvia Hoeks dan ook nog zegt “…misschien dah ze me daarom ok wel ‘Johanna de snol’ noemuh“; dat had er beter uit gekund. In vaktechnische termen wordt dit “exposition” genoemd: hoe snel laat je iets zien, want de betrokkenheid van de kijker wordt hoger als hij/zij zelf iets moet invullen door bepaalde informatie niet te snel te vertellen of te laten zien. In hetzelfde licht kan ik ook het “show don’t tell”-principe aanhalen, want dat ze een snol is wordt echt wel duidelijk in de film.
Zoals je ziet typ ik weer heel veel. Dat komt ook omdat ik over het algemeen erg enthousiast ben over deze film hoor, ondanks bovenstaande kritiekpunten. En dan heb ik het nog eens niet over al die grote en interessante namen in de cast gehad. Sylvia Hoeks toont haar Brabantse afkomst met haar zachte “G” – ook al heeft ze haar accent uit Maarheze wat moeten aanpassen, want in Oss hebben ze toch wel een ander accent – en toont ze ook dat ze ons grootste nieuwe talent is (zou het einde een metafoor voor haar carrière zijn?). Aan Matthias Schoenaerts’ accent valt bijna niet op dat ie uit België komt, Marcel Mutsers verloochent z’n Tilburgse roots ook niet, Theo Maassen heeft z’n Brabants/Zijtaarts accent terug uit de kast gehaald en ook Frank Lammers heeft z’n Mierlo’s accent wat aangepast om Oss’ te klinken. Ik vraag me dan ook af of deze film in de Randstad met ondertiteling vertoond gaat worden…
Ja, ik vind het moeilijk om te stoppen met schrijven over deze film. Maar ik snap dat jij ook verder wilt met je leven ;). Kijk deze film, want hij zit in dezelfde klasse als bv. Zwartboek. Voor mij was ie ook wat ‘urgenter’, want dit verhaal kende ik – in tegenstelling tot verhalen over WO II – nog niet. Natuurlijk heeft de slechte reputatie van Oss, die ik uit m’n eigen leven/jeugd ken, daaraan bijgedragen.
Maar zoals ik aan het begin al typte: films die authentieke (en ‘lokale’) verhalen vertellen zijn de sleutel tot mogelijk internationaal succes. Jammer dat de makers zelf nét niet genoeg vertrouwen lijken te hebben gehad om ’t nog ‘grootser’ aan te pakken…
Enorm gemengde gevoelens over deze film. De uitvoering is top, had denk ik niet veel beter gekund. Degelijk akteerwerk, relaxte regie en super maar dan ook supermooie sets (wat een detail!). Jammer alleen dat ik nu dus eigenlijk nog niet veel over de bende van Oss weet omdat dus alle feitjes respectloos door elkaar gehusseld zijn om vooral een fictief verhaal over de snol van Oss te vertellen? Jammer!
“Niet dat iedereen daar goed mee om weet te gaan, maar dat terzijde.”
Houdt het dan ook terzijde. Je verziekt je recensie door een rechts populistische voorbeeld.
Hoi Oeka,
Bedankt voor je reactie, want ik had niet door dat je die zin ook als “rechts populistische” kunt opvatten. Als je m’n site al langer volgt weet je hopelijk dat ik juist zo ver mogelijk van rechts populisme af wil staan. Ik heb zelfs ’t woord “krantenkopgeilheid” verzonnen om m’n sarcasme richting populisme te tonen, en als ik voor een politieke voorkeur moet kiezen, dan zit ik zo net links van ’t midden…
Wat ik met die opmerking juist bedoelde was dat die vrijheid jou/mij als individu ook extra verantwoordelijkheden geeft, wat niet altijd even makkelijk is. Een samenleving die minder vrij is (en waar mensen – al dan niet ‘verplicht’ – hetzelfde geloven/denken) neemt die verantwoordelijkheden af, en op dat vlak zou zo’n samenleving makkelijker ‘zekerheid’ bieden. Zoals het ook makkelijker is om te geloven in iets (het kapitalisme, een religie, whatever…) dan om ‘alles’ open te houden en altijd de nuance trachten te zien. Het succes van rechtse populisten komt misschien juist wel doordat veel mensen (door ontzuiling, of wat dan ook) onzekerder zijn geworden, omdat ze niet om kunnen gaan met die verantwoordelijkheid (als gevolg van die vrijheid), en dan door zo’n blonde Limburger op slinkse manier worden aangezet om dat onvermogen niet te onderkennen en zelf op trachten te lossen, maar om dat te projecteren op ‘de ander’. En of dat nu moslims, Grieken, Eurofielen of intellectuelen zijn maakt dan misschien nog eens niet uit, zolang je het maar niet bij jezelf hoeft te zoeken.
Okay, ik hoop dat je begrijpt wat ik bedoel, en dat ik die opmerking dus absoluut niet rechts populistisch bedoelde.
Hm… ik kan me niet helemaal vinden in jouw visie, in de zin van: ‘De Bende Van Oss’ gaf mij een hele andere ervaring en visie. Lang niet zo positief. Ik vond de film enorm gebrekkig. Over het algemeen heb ik soortgelijke op- en aanmerkingen als bij ‘Zwart Boek’. Bijzonder veel aandacht besteedt aan esthetiek – met name de sets – maar gebrek aan inhoud en intelligentie wat betreft dramatiek, personage/karakter en verhaal. VERHAAL… dus niet een aaneenschakeling van gebeurtenissen. Cinema! Dat is mijn grootste commentaar op de Nederlandse film in het algemeen. Het zijn vrijwel altijd films waarin vanalles gebeurd, maar het nooit echt ergens over gaat, zoals alle goede/mooie films per definitie ergens over gaan. Ook goede plot-films kunnen niet zonder dramatiek en betekenis. Dat is cinema. Waar een film daadwerkelijk over gaat zit altijd onder wat we ‘zien gebeuren’. ‘De Bende Van Oss’ is weer typisch zo’n film waarin alleen ‘gebeurd’, niets ‘betekent’. En dan heb ik het niet over artistieke poezie o.i.d maar over de nodige inhoud en betekenis. Dit reikt van films als ‘Pee Wee’s Big Adventure’ tot ‘Lethal Weapon’, tot en met ‘2001: A Space Odyssey’. Een film gaat in essentie ergens over, en heeft een fundamentele dramatiek die onmisbaar is (zou moeten zijn). Deze inhoudelijke essentie zit ook in het verhaal van ‘De Bende Van Oss’: “het verhaal van een sociaal en emotioneel gevangen vrouw, die worstelt om te overleven, en zichzelf eervol weet te bevrijden; een portret van het kleine meisje in de grote boze wereld”. Maar, de film is hier helemaal niet naar gemaakt. De context (tijdschets en sociaal milieu) is chaotisch, richtingloos en niet doeltreffend; de spanningsboog is ongedefinieerd; de personages zijn vlak en soms zelfs bijna cartoonesque. Kortom, ik voelde me niet betrokken. De volwaardige menselijkheid ontbrak. Ik werd niet ‘gepakt’ door de film. En, ook de cinematography is – zoals in veel Nederlandse films – zo standaard en kunstloos. De kleinste individu portretten uit bijvoorbeeld Italie, Frankrijk en zelfs België zijn doorgaans veel mooier (en waardiger) gefilmd dan deze ambitieuze Nederlandse film. In tegenstelling tot jouw wens dat de film ‘groter’ zou moeten durven, vind ik de film te uitbundig in grootte, terwijl hij hart en intimiteit mist. Ik zou ‘m dus kleiner willen. Zoals een ‘Morvern Callar’ of ‘Under the skin’; soortgelijke verhalen en thematiek, maar intiem, eerlijk en met bezieling en fijngevoeligheid.
Ik wil wel specificeren dat ik dit alles zie als een gebrek van de regisseur, en scenarist… niet van de acteurs. Sylvia Hoeks is als actrice goed en boeiend, Marcel Musters is meestal wel okay, en ook Frank Lammers vond ik wel goed. Al met al is het zeker een mooie poging, maar door de mankementen leeft de film niet echt. By the way, mijn algehele visie die ik hier beschrijf is – bijna waterdicht – ook van toepassing op ‘Black Butterflies’, ‘Loft’ en ‘Isabelle’. Thank God for ‘Kan door huid heen’..!
Ik begrijp wel wat je bedoelt, en ik weet ook zeker dat ik wel wat ‘verblind’ ben door m’n overgrote interesse in ’t verhaal. En ik wilde inderdaad nóg meer vulling van ’t verhaal, waardoor er meer uitdieping van de verschillende thema’s mogelijk was geweest. En waarschijnlijk had ik dán jouw kritiekpunt ook wel gevoeld, want dat gaat natuurlijk alleen werken als er vanuit één essentie gewerkt wordt. Iets wat nu waarschijnlijk onvoldoende gebeurt, maar wat bij mij dus vooralsnog overschaduwd werd door mijn enthousiasme over de gebeurtenissen…