Margin Call (2011)
Het allereerste dat opviel aan Margin Call waren de onbekende productie- en distributiemaatschappijen aan het begin van de credits. Omdat ik ‘m in de sneak zag bekroop me toen lichtjes het gevoel: “Oh oh, is dit niet een straight-to-DVD-titel?“, maar toen ik de naam Kevin Spacey zag verschijnen wist ik het: dit is die film over die financiële instellingen die hopelijk zo scherp is dat er daarom geen grote maatschappij haar vingers aan durfde te branden. En door het dientengevolge lage budget voor deze film verwacht je een naam als Spacey dan ook helemaal niet. Maar wat bleek: na Spacey zag ik ook nog eens Paul Bettany, Stanley Tucci, Demi Moore, Zachary Quinto en Jeremy Irons voorbijkomen. En dat is maar goed ook, want de film duikt zelf zó diep de financiële MBS-, CDO-, derivatives– en credit swaps-wereld in, dat het voor het grote publiek zonder die namen waarschijnlijk niet aantrekkelijk genoeg zou zijn. Want dat dit een ‘belangrijke’ film is is wel duidelijk, want het geeft een vrij openhartige kijk in een behoorlijk bekrompen wereld. En juist de bekrompenheid van die wereld maakt haar invloed op de ‘gewone man’ des te wanstaltiger.
Ik kan hieronder onmogelijk nog iets over de film schrijven zonder iets te vermelden dat ik aan het begin van de film gemist heb, of dat bewust weggelaten is. Dus mocht je al lang weten dat je deze film wilt gaan zien (bijvoorbeeld doordat je in de financiële wereld werkt of sowieso alles van één van bovengenoemde acteurs wilt zien) en wil je helemaal niets weten voordat je ‘m bekijkt, lees dan niet verder.
Okay, je bent er nog. Wat ik mogelijk dus gemist heb aan het begin van de film is een jaartal. Omdat het er allemaal hedendaags uit ziet ging ik er in het begin vanuit dat het zich gewoon in 2010 (of zelfs 2011) afspeelde, maar dat is dus niet zo. Of het nu 2008 of zelfs 2007 is weet ik niet zeker, maar ik vond het wel cool hoe het langzaam duidelijk werd dat we ons aan het begin van de huidige financiële crisis bevonden. Die ‘exposition’ werkte voor mij best goed, waardoor de film een extra thrillerachtige laag kreeg. Zeker nadat aan het begin van de film zo’n 80% van het personeelsbestand van de afdeling – waar vrijwel de gehele film zich afspeelt – wordt ontslagen en Eric Dale (Tucci) net voordat hij onder begeleiding de lift instapt nog een USB-stick aan Peter Sullivan (Quinto, die je mogelijk kent uit Heroes of als jonge Spock uit de Star Trek-reboot) weet te overhandigen met de woorden “be careful“.
Omdat er net ontzettend veel mensen zijn ontslagen en omdat Peter wel onder de indruk was van de woorden van z’n baas besluit ie ’s avonds wat door te werken en de USB-stick te bekijken. Na wat rekenwerk zien we de verbazing op z’n gezicht overgaan in bezorgdheid, en voordat hij het weet zijn z’n diverse bazen terug op kantoor, ondanks het late uur. Wat hij ontdekt heeft is niet alleen erg gevaarlijk voor ’t bedrijf, maar ook een goede onderbouwing voor m’n stelling dat de mensen in de financiële wereld echt wel wisten (en weten) hoe risicovol ze bezig waren (en zijn), en op het moment dat het dan mis gaat de paniek ook zo enorm groot is. Ze weten dat ze een enorme bubbel gecreëerd hebben die nergens op gebaseerd is, en als de poep dan tegen de ventilator knalt, dan gaat het ook ontiegelijk stinken…
De beslissingen die daarna genomen worden zal ik verder niet verklappen, maar het toont wel hoe cynisch die wereld in elkaar zit. Ook al probeert Jeremy Irons’ karakter het in historisch perspectief te zetten, mannen zoals hij zouden al lang opgesloten moeten zitten. Maar zoals we uit Inside Job hebben geleerd: niemand van de CEO’s van de grote financiële instellingen die bewust slechte producten leverden aan onwetende consumenten heeft iets van straf gehad. De meesten hebben al die bail-outs deels in hun zakken kunnen steken, als daar nog ruimte was, naast het geld dat velen sowieso al hebben verdiend aan deze crisis…
Okay, een film als deze valt of staat natuurlijk bij de geloofwaardigheid van het scenario, het gebruik van de juiste financiële termen, e.d. Nu kan ik dat zelf niet goed genoeg beoordelen, dus ik vertrouw er maar op dat regisseur en schrijver J.C. Chandor goed genoeg heeft opgelet in de 30 jaar dat zijn vader bij Merrill Lynch werkte. Niet dat de film zich letterlijk bij Merrill Lynch afspeelt, want daarvoor lijkt de naam van Irons’ karakter (John Tuld) veel te veel op de naam van de CEO van Lehman Brothers (Dick Fuld). En Lehman Brothers is dan wel één van de eerste spelers die letterlijk omviel, het was vooral Goldman Sachs die bewust crap-producten verkocht aan haar klanten, en daarna ging gokken/speculeren op het ‘klappen’ van die producten.
Okay, genoeg namedropping. Ik vond het vooral interessant te zien hoe klein het wereldje is waarin ze opereren, hoe bekrompen en asociaal hun gedrag is, en hoe groot de gevolgen van hun gedrag waren en zijn. De verhaallijn over Sam Rogers’ (Spacey) hond zit er waarschijnlijk in om nog een extra laag toe te voegen (als in, zijn liefde voor die hond was de enige resterende ‘menselijkheid’, en ook dat sterft in deze business), en waar normaal een film zo’n lijntje moet hebben om meer te zijn dan slechts plot en sfeer, daar vond ik het hier niet helemaal nodig. Mogelijk doordat ik me al langer zo pissed heb gemaakt door het gedrag van dit soort instellingen en de film m’n aandacht dus sowieso al volledig had.
En als laatste vond ik het opmerkelijk, dat ondanks de wat kale plotlijn en het grote gebruik van vakjargon, er toch vrijwel niemand de zaal verliet tijdens de sneak. Zou ook het grote publiek dan toch steeds bewuster worden van het belang dat we deze wereld goed in de gaten moeten houden?